Spomen obeležje srpskim zarobljenicima iz Prvog svetskog rata u Italiji

Poplava emocija, suza, sećanja, stihova, kao i zvuci pesme "Tamo daleko” benda Vidovdan, mešala se u prisutnim gostima. Susrela se prošlost sa sadašnjošću, preplitala se obećanja o očuvanju srpsko-italijanskog prijateljstva sa zaklinjanjem na nezaborav srpskih zarobljenika, na njihove ogromne žrtve u austrougarskim zatvorima, kako sam natpis spomen ploče kaže: U slavu srpskih vojnika i civila koji su bili žrtve posledica teškog rada i nehumanih uslova u austrougrskom zarobljeništvu i internaciji tokom Prvog svetskog rata.

Posle otkrivanja spomen-obeležja, natpis na spomen ploči pročitao je ministar Nikola Selaković.

Jedan od najnežnijih trenutaka je bio taj kada je dete donelo mali venac i položilo ga na spomen-ploču, a ministar Selaković ga je uzeo u naručje. Trenutak u kom se slavi sećanje na nastradale srpske zarobljenike, a naslednik srpskog roda u dijaspori polaže venac na njihova stradanja i osmehuje se životu. Simboličan ciklus života.

Prošlost i budućnost su se srele na jednom mestu, da ispisuju stranice srpsko-italijanskog prijateljstva, a sve to uz prisećanje na italijanske lađe-spasiteljke srpske vojske, koje je spomenula profesorka Rada Rajić Ristić govoreći svoju poemu Pobeda/ Vittoria na svom maternjem, srpskom jeziku, a Lidija Radovanović ju je pročitala na italijanskom.

U ime Saveza Srba u Italiji prisutnima se obratila predsednica Lidija Radovanović stavivši akcenat na doprinos svih srpskih udruženja, koja tokom cele godine u saradnji sa italijanskim institucijama, rade na poboljšanju slike srpskog naroda.

Lidija je, pored ostalog, istakla da je srpski narod izašao kao pobednik iz dva rata, a da je oteran sa vekovnog ognjišta, iz Hrvatske i sa Kosova, koje je srce Srbije i o kome pevamo pesme i danas.

"Srbija je pobedila i u Prvom i u Drugom svetskom ratu i to nikada nije iskoristila, nego je pomagala i svoju braću, pa su tako Hrvati, koji su u Drugom svetskom ratu bili na strani nacista a tek na kraju rata prišli opet Jugoslaviji, dobili Istru i Dalmaciju, kao ratnu odštetu Italije prema pobedniku, koji je bila Srbija, jedina koja se odmah od početka Drugog svetskog rata borila protiv fašista i nacista. Tako i kada se završio Prvi svetski rat, Srbija nije ujedinila sve teritorije gde su živeli Srbi, nego je ponudila stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a kasnije Kraljevine Jugoslavije", otkrila je Lidija.

Slučajnost je umešala svoje prste i baš nekoliko dana uoči otkrivanja spomen-ploče, gospodin Albino je pronašao na svom imanju prsten koji je pripadao jednom od srpskih zarobljenika i poklonio gospođi Stojiljković, koja nije mogla da suzdrži suze izazvane gestom uručivanja amaneta.

"Divno je bilo i ove, druge godine za redom, videti kako je lokalnoj vlasti Kastelana, Rovereta i Regije Trentino - Alto Adige, stalo da se istorija, koja se tiče srpskih zarobljenika iz Prvog svetskog rata, sačuva od zaborava. Dirnule su nas reči, posebno Enza, Mauricia i Klaudia, koji se i dalje sećaju da su im dede pričale o nekim Srbima, koji su svake noći oko 3.45 kretali na vrh planina iznad Kastelana da bi gradili puteve, žičare itd. i zahvaljujući njima ti korisni putevi su ostali lokalnom stanovništvu. Rekli su nam još da ni jedan srpski zarobljenik iz tog perioda nije nikada počinio nijedno loše delo, a kada je i sama Italija ušla u rat sa Austrougarskom, pomagali su im u oslobađanju te teritorije", dodaje Lidija koja je prisustvovala susretu i prethodnog dana.

Dan ranije, 15. jula, ministar Selaković je naglasio da je Srbija mala zemlja koja je puno ratovala, zato što se nalazi na raskršću između Istoka i Zapada, ali da je Prvi svetski rat odneo najviše žrtava, 52% muškog aktivnog stanovništva Srbije iz tog perioda.

Ministar je rekao da će predložiti Vladi Srbije da se od sledeće godine odredi jedan datum kada će se u Kastelanu i u Srbiji obeležavati ovo herojstvo srpskih zarobljenika, kao i da želi da dovede studente Vojne akademije iz Srbije, kao i izviđače, da dođu da upoznaju ovu teritoriju Regije Trentino - Alto Adige i da zajedno sa lokalnim italijanskim izviđačima i vojnicima reda Alpini, pređu zajedno te strme puteve oko Kastelana, koje su prelazili srpski zarobljenici dok su bili na prinudnom radu na tim teritorijama za vreme Prvog svetskog rata.