Peroj – najzapadnije srpsko naselje

Kroz oslikavanje naselja Peroj, nedaleko od Fažane i Pule, a nasuprot brionskih ostrva, knjiga „Peroj - perom romantičara", u izdanju Izdavačke kuće Slovensko slovo, predstavlja i značajno svedočenje o prisustvu pravoslavlja u Istri.

Vrednost knjige je utoliko veća što je i sam njen autor, otac Danilo, ne samo rodom iz toga mesta, i da je jedno vreme službovao kao paroh pulski i perojski, već i činjenica da su potomci današnjih Perojaca, crnogorski Srbi iz oblasti Crmnica nedaleko od Skadarskog jezera, u ovo istarsko područje doselili predvođeni njegovim pretkom protojerejem Mihailom Ljubotinom, kao i vojvodom Mihailom Brajkovićem.

Seobe u Istru koje su predvodili sveštenici, prema rečima oca Danila, desile su se znatno pre onih seoba koje je predvodio Arsenije Treći Čarnojević, ali i one su bile uzrokovane povlačenjem pred turskom najezdom.

Mogućnost da se nasele u Istru Srbi su dobili od mletačkih vlasti kao nagradu što su se borili protiv Turaka na strani Mletačke republike u kandskim ratovima koje su Mleci izgubili, kaže otac Danilo.

Govoreći za Program za dijasporu RTS-a otac Danilo ističe da su mu povod za pisanje bili slučajno pronađeni dokumenti čiji su autori dvojica grofova - francuski grof i putopisac Perošel i venecijanski, odnosno mletački grof Agapito. Ta dvojica grofova su, nezavisno jedan od drugoga, po rečima oca Danila, nameravali da pronađu grčku koloniju u Istri za koju se smatra da je tu osnovana u vreme događaja opisanih u Ilijadi i Odiseji. Međutim, na njihovo iznaneđenje, kako kaže otac Danilo, oni su utvrdili da tu u stvari žive Srbi.

„Ovde nema ništa venecijansko, ništa mletačko, ovde nema ništa ni latinskog, ovi su ljudi Srbi, Srbi šizmatici i oni se drže grčkog šizmatičkog obreda", citira otac Danilo reči francuskog grofa Perošela koje je on napisao i objavio u Le Manu davne 1874. godine, nakon što je video, zato vreme, impozantnu Crkvu Svetog Spiridona izgrađenu tu pre više od 200 godina i oko koje se odvijao sav duhovni i društveni život srpske zajednice.

Otac Danilo takođe navodi i zapis Frana Barbalića, hrvatskog autora, koji je u 19. veku opisujući Peroj kao „mali pravoslavni otočić u moru katoličanstva", konstatovao da „niti se taj mali pravoslavni otočić proširio, niti ga je katoličko more izbrisalo".

Selo Peroj je danas skoro gradić i naseljeno je i mnogim stanovništvom sa strane, kaže otac Danilo i dodaje da tu Srbi ipak opstaju i to vezani uz svoju crkvu i čuvanje svoje tradicije kojoj su ih naučili njihovi preci.

Na pitanje zašto bi jedna ovakva knjiga bila važna u ovom trenutku otac Danilo, koji je upravo ovih dana postavljen na visoku dužnost u Mitropoliji zagrebačko-ljubljanskoj, i po volji samog novopostavljenog mitropolita Porfirija, kaže da su „u poslednje vreme raznorazni politički interesi prisutni i mnogi osporavaju naše vekovno postojanje i samo naše poreklo, i zato je ova knjiga skroman doprinos sprečavanju takvih tendencija".