Muzika u Torinu u doba prosvećenosti

Gaetano Punjani je rođen u Torinu, 1731. godine. Karijeru je započeo kao violinista na savojskom dvoru, a veštini komponovanja podučavali su ga torinski kompozitor Đovani Batista Somis i rimski majstor, Frančesko Čampi. Punjani je ostao vezan za Torino tokom celog života, ali je slavu paralelno sticao i gostovanjima u važnim muzičkim centrima Evrope: pedesetih godina 18. veka nastupao je na Duhovnim koncertima u Parizu, tokom dve sezone šezdesetih godina rukovodio je orkestrom i radio kao kompozitor Kraljevog pozorišta u Londonu, a osamdesetih se zaputio na turneju sa svojim učenikom Đovanijem Batistom Viotijem, koja ga je odvela na sever Evrope. Poslednje Punjanijevo putovanje odigralo se samo dve godine pred smrt, 1796. godine, kada je u Beču dirigovao svoju programsku orkestarsku svitu baziranu na temama Geteovog Vertera. Punjani je napredovao i u službi na dvoru u Torinu, preuzevši 1770. godine prestižno mesto prvog violiniste, a 1776. godine i mesto dvorskog upravnika instrumentalne muzike. Kao violinista, Punjani je bio poznat po svom voluminoznom tonu i bogatoj kantileni, njegovo vladanje gudalom bilo je prepoznatljivo, a smatra se i da je igrao neposrednu ulogu u evoluciji samog violinskog gudala. Kao kompozitor, Punjani je egzemplarni predstavnik instrumentalnog stila poteklog iz italijanske opere, koji je ljubiteljima muzike poznatiji kroz dela manhajmskih i  bečkih autora. Punjanijeva orkestracija za gudače se posebno izdvaja kao briljantna, kako u simfonijama tako i u operama.

Najznačajniji centar muzičkog života u Torinu, tokom 18. veka, bio je Teatro Ređo, odnosno Kraljevsko pozorište. Izgradnja pozorišta započela je 1738, po dolasku na vlast kralja Karla Emanuela Trećeg, a scena je inaugurisana dve godine kasnije. Iako Torino nije mogao da se meri sa Venecijom i Milanom, u periodu do 1792. godine u Teatru Ređo priređivane su premijere vodećih kompozitora italijanske opere, uključujući Frančeska Fea, Leonarda Lea, Nikole Jomelija, Tomaza Traete, Baldasarea Galupija, Nikole Pičinija, Antonija Sakinija, Domenika Čimaroze i drugih. Pored vrhunskog orkestarskog ansambla, pozorište je bilo čuveno i po scenografijama koje su više od četiri decenije izrađivala braća Bernandino i Fabricio Galjari. Prvi period u radu ovog pozorišta, koje je i danas jedno od vodećih u Italiji, okončana je 1792. godine, kada je scena zatvorena i pretvorena u vojno skladište, nakon što je Kraljevina Sardinija objavila rat Francuskoj.

Autor: Srđan Atanasovski