Majstori baroka

U barokno doba, pristupi komponovanju crkvene muzike bili su raznovrsni i često determinisani regionalnim kulturnim kontekstom. Renesansni princip polifone strukture je i dalje bio vrlo prisutan, ali se pojavljuju i novi oblici poput oratorijuma koji ima vokalne deonice i instrumentalnu pratnju potpomognutu basom kontinuom. U luteranskoj Nemačkoj, uticaj vokalnog italijanskog stila u delima kompozitora postaje vidljiv početkom 17. veka kada nemački stvaraoci počinju da pišu dela za dva ili više horova, kao i za solo glas koji je praćen basom kontinuom. Veliki broj dela pisan je upravo za ove sastave, u polifonom stilu, kao što su moteti, mise i oratorijumi. U Nemačkoj, posebno popularan i važan postaje žanr moteta, jer su se u njemu koristile luteranske koralne melodije.

Dela u ovom žanru, rado su pisali brojni članovi porodice Bah. Kada je Johan Sebastijan Bah počeo da komponuje motete, iako je ova forma u njegovo vreme već bila zastarela, stekao je temeljno znanje o ovom obliku zahvaljujući delima svojih predaka. Prepisivao je njihove motete i zatim ih izvodio tokom bogosluženja u crkvama u kojima je služio. Takođe je prikupljao svaki podatak koji je uspeo da nađe kako bi ustanovio tačne porodične odnose koji su povezivali impresivan spisak muzičara sa kojima je Bah bio u rodu, i taj dokument do danas ostaje najvažniji dostupan izvor informacija o svim kompozitorima, orguljašima i horovođama.

Moteti ovih autora poseduju nekoliko zajedničkih karakteristika - njihov polifoni stil kao uzor ima dela Žoskena de Prea sa početka 16. veka, u kojima važno mesto zauzima pročišćeni polifoni slog, te imitacija koja je u službi muzike i muzika koja je u službi teksta. Takođe, još jedan od razloga kontinuiranog uticaja Žoskena de Prea je i činjenica da je Martin Luter smatrao dela ovog autora idealim modelom za muziku luteranskih obreda.

Luteranski korali predstavljaju sastavni deo ovih moteta i nisu korišćeni isključivo u osnovnoj strukturi moteta ili kao kantus firmus, već su korišćeni slobodnije, a neki utiču na formiranje i strukturu čitavog dela.

Sa druge strane, dva principa italijanskog stila su kompozitori usvojili i koristili u ovim motetima, a to su: višehorska tehnika "venecijanske" škole, kao i upotreba madrigalizama, odnosno tehnike koja je poreklom iz italijanskog madrigala, a kojom se za određene reči u muzici koriste određeni melodijski ili harmonski efekti.

Još jedan element koji je zajednički motetima Johana Baha, Johana Kristofa Baha i Johana Mihaela Baha je i taj da su tekstovi ovih ostvarenja namenjeni za nekoliko različitih liturgijskih obreda, a najviše za sahrane.

Autorka: Saša Tošković
Urednica: Ivana Neimarević