Stvaralaštvo Johana Baptista Kramera

Prelaz iz 18. u 19. vek bio je ujedno i svojevrsna prekretnica u Kramerovoj karijeri. U poslednjim godinama 18. stoleća, Kramer je putovao širom Holandije, Nemačke i Austrije, te je imao priliku da upozna druge vodeće evropske pijaniste-kompozitore, uključujući Betovena, Kalkbrenera i Humela. Počev od prvih godina 19. veka, Kramer je bio skoro isključivo aktivan u Engleskoj, te se, pored nesmanjenog kompozicionog i izvođačkog rada, afirmisao i kao jedan od vodećih učitelja klavira u Londonu. Njegov kompozicioni stil neretko se ocenjuje kao formalno konzervativan i utemeljen na Mocartovom nasleđu, ali prožet pijanističkim idiosinkratizmom na ekspresivnom planu. Kramerova trostavačna Sonata za klavir u Ef-duru, opus 27 broj 1, iz 1802. godine, koja započinje laganim uvodom sa oznakom patetico e lento, neretko se izdvaja kao paradigmatična za englesku pijanističku školu tog vremena. 

Jan Ladislav Dusek, kompozitor i pijanista češkog porekla, jedanaest godina stariji od Kramera, boravio je u Londonu u periodu od 1788. do 1799, gde je radio kao izvođač i pedagog, a uspostavio je i muzičku izdavaču kuću, u saradnji sa italijanskim kompozitorom i impresariom Domenikom Korijem. Dusek je sarađivao sa graditeljem klavira, Džonom Brodvudom, što je rezultovalo novim instrumentom većeg raspona od pet i po, odnosno šest oktava, a zanimljivo je da je ubrzo potom isti instrument usvojio i Kramer. Dusek je morao da napusti London nakon propasti svog izdavačkog preduzeća, bežeći od pretnje dužničkim zatvorom. Poslednja sonata koju je komponovao u Londonu, opus 44 u Es-duru, nosi programski naslov Oproštaj, a namenjena je upravo pomenutom Brodvudovom instrumentu. Reč je o četvorostavačnom delu koje započinje laganim uvodom u grave tempu, visokih tehničkih zahteva i briljantnog zvuka, koje pleni smelošću modulacija i harmonskih rešenja i koje je prilagođeno novim mogućnostima klavira. 

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić