Pariska opera u doba Luja XV

Žozef-Nikola-Pankras Roaje bio je jedan od centralnih operskih kompozitora u ranoj vladavini Luja XV. Sa dvadeset i pet godina, odnosno 1730, našao se na mestu direktora pariske Opere, a nakon toga je zavredio i nameštenja upravnika kamerne muzike na dvoru. Njegove opere zauzimale su centralna mesta i na proslavama i prigodnim priredbama na dvoru u Versaju. Od četrdesetih godina 18. veka Roaje je rukovodio pariskim Duhovnim koncertima, a posvetio se i komponovanju muzike za čembalo. Njegove opere prepoznatljive su po smelim orkestarskim rešenjima, kolorističkoj upotrebi disonance, kao i veštom preplitanju različitih muzičko-scenskih elemenata, koje odaje utisak prirodnog toka radnje. Čućete četvrti čin iz prve Roajeove muzičke tragedije Pir, premijerno postavljene na sceni pariske Opere u oktobru 1730. godine. Reč je ujedno o poslednjoj u nizu od 21 opere koje su postavljene na ovoj sceni između 1687. i 1730, a koje su svoju inspiraciju crple iz pripovesti o Trojanskom ratu. Iako nije naišlo na dobar prijem publike, Roajeovo delo je vesnik promena u žanru ozbiljne francuske opere, uključujući melodiku koja odražava veću kompleksnost harmonskog jezika, grandiozne horove sa solističkim pasažima, te razrađenu orkestarsku partituru inspirisanu novom italijanskom muzikom. Uprkos naslovu, centralni lik Roajeove opere je princeza Poliksena, najmlađa ćerka trojanskog kraljevskog para Prijama i Hekabe, koju će Pir, Ahilejev sin, žrtvovati kako bi osvetio smrt svog oca.

Među najsvestranije francuske kompozitore u periodu između Lilija i Ramoa ubrajamo Mišela Pinjolea de Monteklera. Druga i poslednja opera u njegovom opusu Jefta postavljena je dve godine nakon Roajeovog prvenca, 1732. godine. To je ujedno prva francuska opera pisana na biblijsku temu, u kojoj se prepoznaje uticaj duhovnih žanrova.

Godina 1733. predstavlja jednu od prekretnica u istoriji pariske Opere, kao i početak prve kontroverze u francuskoj operskoj tradiciji, „svađe lilista i ramoista", i to zahvaljujući premijernom izvođenju prvog operskog dela Žan-Filipa Ramoa, Hipolit i Aricija. Ramoova revizija Lilijevog modela muzičke tragedije zaista jeste bila temeljna, kao što su i sami njegovi savremenici prepoznali: reč je o potpunom preosmišljvanju uloge orkestra, primeni složenijeg harmonskog jezika i kontrapunkta, te izraženijoj i dramatskoj upotrebi ansambl-numera, plesova i simfonija, koje su postale integrisane u dramu. Posebne novine bile su i sam virtuozni tretman orkestra i osmišljavanje muzičkih boja. Libreto za operu pisao je Simon-Žozef Pelegran, a zaplet je zasnovan na ljubavi Hipolita, sina kralja Tezeja, prema Ariciji, koja je ćerka njegovog neprijatelja. Koloristički je posebno zanimljiv drugi čin opere, koji ćete čuti u nastavku emisije, a koji je smešten u Podzemnom svetu, što je Ramo potcrtao korišćenjem tamnih orkestarskih boja, kao i isključivo muških glasova.

Autor emisije: Srđan Atanasovski

Urednica: Sanja Kunjadić