Betoven i folklor

Najpoznatiji primer Betovenove upotrebe folklornog materijala predstavlja njegova zbirka gudačkih kvarteta koju je pisao po porudžbini grofa Razumovskog. Andrej Kirilovič Razumovski bio je ruski izaslanik pri Habzburškom dvoru počev od 1792. godine, kao i glavni ruski pregovarač na Bečkom kongresu. Sve do njegove smrti, 1836. godine, Beč je bio dom ovog ruskog aristokrate, koji je bio poznat kao kolekcionar umetničkih dela i mecena. Tako je gudački kvartet violiniste Ignaca Šupanciga, sa kojim je Betoven sarađivao, započeo svoj rad upravo kao privatni ansambl grofa Razumovskog. Godine 1806. Razumovski je od Betovena poručio tri gudačka kvarteta, koje je kompozitor objavio kao svoj opus 59, a u kojima je, po zahtevu Razumovskog, uključio dve ruske teme jasno obeležene u partituri. U prvom kvartetu, ruska tema je osnovna tema finalnog stava, dok je u drugom ona na mestu trija u igračkom stavu. Tema koju je Betoven upotrebio u drugom kvartetu potiče iz ukrajinske narodne pesme „Slava Suncu” i u budućnosti će biti predmet interesovanja više ruskih kompozitora: Modesta Musorgskog, kome je poslužila za scenu krunisanja u operi Boris Godunov, kao i Antona Arenskog, Igora Stravinskog i Sergeja Rahmanjinova. Betoven je ovu temu obradio uvodeći disonantna sazvučja unutar konvencionalne harmonije i naglašavajući modalne karakteristike same teme.

Bečki kompozitori Betovenovog doba neretko su svoj odnos prema folklornom materijalu u umetničkoj muzici gradili kroz posezanje za mađarskom tradicijom, čemu je doprinosila i činjenica da su mnogi od njih bili u službi ugarskog plemstva. Humelovo interesovanje za mađarski folklor dolazi do izražaja na početku njegove karijere, kada je, po preporuci svog učitelja, Jozefa Hajdna, radio u službi plemićke porodice Esterhazijevih, u dvorcu u Esterhazi. Iz ovog perioda potiču Sedam mađarskih plesova za klavir, opus 23. Humel je takođe posegnuo i za rusko-ukrajinskim folklorom, i to u svom Triju za flautu, violinu i klavir u A-duru, opus 78, štampanom 1818. godine. Ovaj trio je zapravo koncipiran kao uvod, varijacije i rondo na temu popularne ukrajinske-kozačke pesme „Kozak jaše preko Dunava”.

U opusu Ludviga Betovena pronalazimo i neobjavljene obrade pesama na poljskom, italijanskom, mađarskom, nemačkom i drugim evropskim jezicima, koje je od kompozitora poručio edinburški izdavač Džordž Tompson, sa idejom da publikuje zbirku pesama raznih evropskih naroda. Tompsonova namera nije urodila plodom, pre svega zbog problema sa prevođenjem tekstova pesama.

Autor Srđan Atanasovski
Urednica Sanja Kunjadić