Sandefjord - u postojbini Vikinga i lovaca na kitove

 Smešten oko 120 km južno od norveške prestonice, na samom ulasku u Oslo fjord, Sandefjord je miran, ali šarmantan primorski gradić i popularna destinacija za odmor Norvežana.

Odlikuje ga lepa priroda, šumovita okolina i 150 kilometara duga razuđena obala sa brojnim uvalama i peščanim plažama.

Oblast je naseljena hiljadama godina, a najstariji arheološki ostaci, gravure u kamenu, datiraju iz bronzanog doba, oko 1500 godina p.n.e.

Pre jednog milenijuma Vikinzi su živeli na području Oslo fjorda, a u okolini Sandefjorda ostavili su brojne tragove i spomenike. Upravo ovde pronađen je čuveni vikinški brod Gokstad, jedna od glavnih atrakcija Vikinškog muzeja u Oslu, inače jednog od najomiljenijih među turistima (trenutno se nažalost ne može videti, jer je muzej zatvoren zbog izgradnje novog koji će biti otvoren tek 2026. godine).

Gokstad je najveći očuvani vikinški brod, a iskopan je 1880. godine na istoimenom arheološkom lokalitetu, gde se i danas nalazi grobnica iz tog perioda.

Nekoliko replika Gokstada u međuvremenu je sagrađeno i zaplovilo svetskim morima, a jedna od njih može se i sada povremeno videti u luci Sandefjorda.

Gradić, koji danas ima četrdesetak hiljada stanovnika, postao je poznat sredinom devetnaestog veka kao banjsko lečilište, najčešće za bolesti reumatizma, zbog svojih sumporom bogatih lekovitih izvora. Članovi norveške kraljevske porodice, ali i mnogi pripadnici evropske aristokratije, političari i umetnici, bili su česti gosti ovog simpatičnog banjskog kompleksa.

Kurbadhagen je aktivno radio više od stotinu godina, od 1837. do 1939, a zatvoren je uoči Drugog svetskog rata. Danas se ovo lepo tradicionalno arhitektonsko zdanje u drvetu koristi uglavnom za razne kulturne manifestacije.

Ulaz u luku Sandefjorda krasi spomenik sa fontanom, posvećen delatnosti po kojoj je ovaj grad stekao svetsku reputaciju. Bronzana skulptura, koja simbolizuje večitu borbu čoveka i moćne prirode, napravljena je u obliku kompasa i okreće se oko svoje ose.

Nedaleko odatle, dve ogromne kosti iz čeljusti plavog kita, ulovljenog 1956. godine u vodama oko Južnog pola, streme u visinu, kao još jedan svedok profesije koja je proslavila i obogatila ovaj grad, ali mu je, u savremenoj borbi za očuvanje čovekove okoline i zaštitu ugroženih životinjskih i biljnih vrsta, udarila i jedan žig koji će ostati kao opomena narednim pokolenjima.

Malo je poznat podatak da je Norveška jedina država u svetu koja polaže pravo na teritorije i na Arktiku i na Antarktiku. U oblasti Južnog pola, površine na koje polaže pravo su čak sedam puta veće od same Norveške. Zašto je to tako?

Upravo zahvaljujući jednom stanovniku Sandefjorda, Larsu Kristensenu i njegovim ekspedicijama na jug u ime norveške države, a sve u potrazi za najvećim životinjama planete - plavim kitovima.

Od kasnih decenija 19. veka, punih 50 godina Sandefjord je bio centar moderne industrije kitolovstva u svetu. Stanovnici ovog grada su ne samo činili posadu praktično celokupne norveške flote za kitolov, nego su to radili i u okolnim zemljama. U Sandefjordu su se proizvodili i opremali specijalizovani brodovi. Najilustrativniji je podatak da je samo tokom sezone 1911-1912. godine Sandefjord imao čak 27 kompanija sa 115 plovila koje su se bavile lovom na kitove, što je bilo 30 procenata celokupne tadašnje svetske industrije.

Prva kitolovačka ekspedicija iz Sandefjorda ka Antarktiku poslata je 1905. godine. Od sredine 50-tih godina dvadesetog veka lov na kitove je počeo da se smanjuje, a 1967. je bila poslednja sezona za Sandefjord.
Ove veličanstvene životinje u međuvremenu su gotovo u potpunosti istrebljene.
Plavi kit može da dostigne dužinu od 30 metara, a težak je do 190 tona. Lovljen je uglavnom zbog ulja. Od prosečnog primerka težine 120 tona dobijalo bi se 30 tona masnoće koja je bila dragocena u ishrani stanovništva.

Kada je postao zakonom zaštićena životinja, bio je na ivici izumiranja. Danas, više decenija nakon zabrane lova, procenjuje se da na planeti živi svega jedan odsto inicijalne populacije plavih kitova.

Ovi impresivni sisari ukras su svetskih okeana. Zanimljivo je da beba kit, dok se hrani majčinim mlekom, svakodnevno popije 400 litara mleka i dobije 80-90 kilograma na težini.
U Sandefjordu se nalazi i jedinstven u svetu muzej posvećen kitolovstvu, koji datira još iz 1917. godine.

Osim originalne opreme, maketa brodova, predmeta koji dočaravaju život kitolovaca i njihovih porodica, te brojnih prepariranih životinja polarnih oblasti, muzej sadrži i model velikog plavog kita u prirodnoj veličini, koji visi s plafona u centralnoj prostoriji stare zgrade i predstavlja najveću atrakciju za posetioce. Takođe u postavci je i skelet ove životinje koji pripada plavom kitu koji se nasukao na obale Norveške 2001. godine.

U luci Sandefjorda usidren je i može se obići i jedan od poslednjih kitolovaca, brod Southern actor, izgrađen 1950. godine. Dopremljen u grad 1989. i temeljno restauriran, jedini je kitolovac moderne epohe koji je još operativan u svom originalnom izdanju i sa prvobitnim parnim motorom, koji je u funkciji. 

U blizini ćete naići i na malu drvenu kapelu, namenjenu moreplovcima, ali i turistima i mladencima, koja je najverovatnije jedina plutajuća crkva u Evropi. 

Osim plaža u okolini grada, koje nude osveženje tokom letnjih meseci, u luci je napravljeno i vrlo praktično gradsko kupalište na pontonima sa odličnom infrastrukturom. Severno more ne obiluje onim nijansama tirkiza i plavetnila poput Mediterana i drugih toplih mora, ali može da bude vrlo prijatno za kupanje, naročito posle kraćeg boravka u tradicionalnoj skandinavskoj sauni. Kao da ste skočili u veliko slano jezero kojem se ne vidi dno.

Ukoliko vas put nanese u Sandefjord, toplo preporučujem da, umesto u hotelu, smeštaj potražite u nekoj od lokalnih kuća ili apartmana, da biste u potpunosti stekli utisak norveškog načina života.

Ono što sigurno nećete zateći u Sandefjordu jeste prašina i prljavština, pa je odlična prilika da se i u tom smislu odmorite od brdovitog Balkana.