Slovačka podeljena, napadi dovode do destabilizacije demokratije

Direktor Instituta političkih nauka u Bratislavi Juraj Marušjak u razgovoru za RTS objašnjava šta se u Slovačkoj, za sada, zna o napadaču, koji su mogući motivi napada i da li u zemlji može da dođe do političke nestabilnosti nakon pucanja na slovačkog premijera. 

Slovački mediji prenose da je napadač uhapšen i identifikovan kao stariji muškarac iz mesta blizu granice sa Mađarskom, šta se još zna i o napadaču i o mogućim motivima?

Za sada motivi nisu poznati, reč je o penzioneru koji ima 71 godinu. Indikativno je što je reč o čoveku koji živi daleko od mesta atentata, koje se nalazi u centralnom delu Slovačke, a napadač živi u gradu Levice blizu mađarske granice.

Prešao je 200 kilometara do mesta atentata. Bio je književnik, doduše, ne poznat. Član je najvećeg Udruženja književnika Slovačke, a reč je o udruženju koje je naslednik komunističkog saveza slovačkih književnika. Ovde se ukazuje da je neobično jer je reč o udruženju za koje se smatra da podržava aktuelnu vladu. Reč je svakako o marginalnom autoru, nepoznatom u umetničkoj i intelektualnoj zajednici.

Da li se isključuje mogućnost da je motiv bila međuetnička mržnja?

Nije objavljeno koje je nacionalnosti napadač, ali međuetnički konflikti nisu tema u Slovačkoj. Naprotiv, mađarska manjina i najveća mađarska stranka imaju dobar odnos sa strankama sadašnje vladajuće koalicije i tokom predsedničkih izbora, pre nekoliko nedelja, predsednik Mađarske stranke je podržao kandidata vladajuće koalicije Petra Pelegrinija, kao kandidata i može da se kaže da je Peter Pelegrini pobedio zahvaljujući podršci mađarske stranke.

Vest je odjeknula u svetu, stižu osude sa svih strana, najviše iz evropskih zemalja, iz Srbije, takođe. Kako su građani Slovačke primili ovu vest?

Za građane Slovačke to je bio šok, iako u Slovačkoj postoji duboki i dugotrajni konflikt između vladajuće koalicije i opozicije. Konflikt je eskalirao tokom pandemije i posebno od početka rata u Ukrajini. Posle parlamentarnih izbora u septembru prošle godine, postoje, s jedne strane, tendencije kontrole medija i nevladinih organizacija, održavaju se u slovačkim gradovima protesti, a s druge strane, deo provladinih medija i analitičara okrivljuje baš kritičke i kritički orijentisane medije za političku odgovornost.

Očekujete li političku nestabilnost posle današnjeg pokušaja atentata na premijera Fica?

To što se desilo je presedan u Slovačkoj. Iako ima spekulacija o tome kako je poginuo nekadašnji lider Praškog proleća Aleksandar Dupček u 1992. godini, poslednji politički atentat dogodio se u bivšoj Čehoslovačkoj 1923. godine, pa tek sada. Ukoliko napravimo paralele sa takvim događajima u regionu, to je uvek dovelo do konfrontacije i destabilizacije. Kao kada je reč o atentatu na srpskog premijera Zorana Đinđića ili, još u međuratnom periodu, na poljskog predsednika Gabrijela Narutoviča. To je naravno imalo političke posledice i dovelo je do destabilizacije demokratije u svakoj državi, gde se tako nešto dogodilo.