Srpske svetinje na KiM-Gračanica

Kapitalni projekat Filmskih novosti, sniman tri godine, okupio je 70 istoričara, istoričara umetnosti, arheologa, antropologa, teologa i etnologa. 

Pred gledaocima je epizoda posvećena manastiru Gračanica.

Manastir Gračanica nalazi se u istoimenom selu, nedaleko od Prištine i jedan je od poslednjih monumentalnih zadužbina kralja Milutina Nemanjića. Izgradnja je započeta 1315. a završena 1321. godine. Pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve i posvećena je Uspenju Presvete Bogorodice.

Gračanica predstavlja vrhunac srpske srednjovekovne veštine gradnje u vizantijskoj tradiciji. Građena je u formi petokupolne građevine sa osnovom u obliku upisanog krsta i fasadama od naizmeničnih redova kamena i opeke. U crkvi se nalaze freske koje prikazuju rodoslov dinastije Nemanjića, kopija iz manastira Dečana, zatim lik kraljice Simonide, žene kralja Milutina i kćeri vizantijskog cara Andronika Drugog. U glavnoj manastirskoj crkvi freske su oslikali grčki majstori, čuveni Mihailo i Evtigije, koji su živopisanje završili 1321. godine.

Vreme 14. i 15. veka bio je period velike duhovne slave manastira. U Gračanici je živelo stotine monaha koji su bili razvili veoma intenzivnu duhovnu i umetničku delatnost. U drugoj četvrtini 16. veka tu je bilo i središte novobrdskog mitropolita koji je u manastir doneo i prvu štampariju. Kasnije, usled velikih turskih zuluma, manastir je napušten i crkva je služila za parohijske potrebe. Posle Drugog svetskog rata, manastir su obnovile monahinje i od tada on služi kao ženski manastir. Nakon sukoba na Kosovu i Metohiji 1999. godine u manastir Gračanicu je preneto sedište episkopa raško-prizrenskog koji je morao da napusti Prizren.

Manastir Gračanica predstavlja nepokretno kulturno dobro, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. Zajedno sa još tri manastira Srpske pravoslavne crkve - Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i Bogorodica Ljeviška - Gračanica je na listi Uneskove Svetske baštine pod imenom „Srednjovekovni spomenici na Kosovu".