Tragom Jevreja na Balkanu: Srbija, 1-3

U septembru smo proslavili Roš Hašanu, jevrejsku Novu godinu sa jevrejskom zajednicom u Sarajevu. Porodica Nikolić nas je ugostila na Šabat i probali smo pastel - tradicionalnu pitu sa mesom, koja se priprema za ovaj praznik. Posetili smo jevrejski geto u Dubrovniku, kao i jevrejsko groblje na Marjanu u Splitu, koje datira iz šesnaestog veka. Arhitekta i konzervator Goran Nikšić proveo nas je kroz podrume Dioklecijanove palate u Splitu, gde su bile jevrejske radionice u antičko doba. Sonja Elazar iz Sarajeva, autorka knjige ,,Iz albuma bosanskih Sefarda” opisala nam je običaje na sefardskim venčanjima, a Draginja Maskareli iz Muzeja primenjenih umetnosti u Beogradu pokazala nam je bindali haljinu - venčanu haljinu Jevrejki. Sa Robertom Sabadošem iz Jevrejske opštine u Subotici i sa Anom Lebl iz Jevrejske opštine u Splitu, razgovarali smo o tome kako se raspad Jugoslavije odrazio na poimanje jevrejskog identiteta i šta on znači za Jevreje danas. Segment stradanja svakako je nezaobilazan kada je reč o Jevrejima. Više o logoru i žrtvama logora Staro Sajmište saznali smo od dr Davora Stipića. Profesor Vuk Dautović sa Filozofskog fakulteta u Beogradu, objasnio nam je zašto postoje zablude i stereotipi o Jevrejima kao moćnicima i bogatašima, a profesorka Amira Sadiković sa Filozofskog fakulteta u Sarajevu govorila nam je o izazovima da se sačuva ladino jezik - mešavina hebrejskog i španskog, kojim su pričali Sefardi. Kako zvuči taj jezik čuli smo od Erne Debevec, koja je za našu emisiju podelila anegdote iz svog detinjstva. Naša bivša ambasadorka u Izraelu Krinka Vidaković Petrov i muzikolog Dušan Mihalek, koji još uvek živi u Izraelu, govorili su nam o odnosu Jevreja prema Srbima danas.

Prvu emisiju posvećenu jevrejskoj zajednici u Srbiji snimali smo u Beogradu, Zemunu, Novom Sadu i Subotici. Malo je poznato da je prvu loptu za fudbal u Srbiju doneo Jevrejin Hugo Buli sa studija u Berlinu. Takođe, najstariji jevrejski hor na svetu je hor ,,Braća Baruh” koji je osnovala Jevrejska opština u Beogradu. Osim toga, melodija čuvene sarajevske sevdalinke ,,Kad ja pođoh na Bembašu” jeste melodija iz jevrejske molitve i ova pesma se prvobitno izvodila na ladinu - jeziku sefardskih Jevreja.

U ova nemirna vremena treba pamtiti ljude koji sa nama žive vekovima i dele naše radosti i patnje.

Urednik emisije je Milena Vujović

Repriza ,17. septembar u 01:00 i 09:00