Vladimir Gvozden: Avangarda i robno društvo

Vladimir Gvozden smatra da „robno društvo nesumnjivo jeste oblik povezanosti između ekonomske i kulturne sfere, koji se oslanja na pad formi i žanrova, kao i na trijumfalni pohod eklekticizma. Potrošačka praksa se odavno proširila na svete zemlje umetnosti, obrazovanja i religije, pa su i avangardni pokreti poput dadaizma aproprirani i pretvoreni u legitimnog člana skupine diskursa koji učestvuju u prodaji sreće. Prema pesimističkom shvatanju Fredrika Džejmsona osuđeni smo na isprazne činove ponavljanja. Naravno, nejasni su kriterijumi ispraznosti, jer nije izvesno da je komercijalna sfera sasvim isprazna, s obzirom na složene odnose društvenih modela i njene delotvornosti.

Povodom avangarde možemo postaviti sledeća pitanja: Kako umetnici reaguju na uspon robnog društva i na industriju zabave? Šta mogu ponuditi publici koja već u vreme između dva svetska rata rado prihvata proizvode te industrije? Na koji način avangarda ispituje složene odnos između tehnologije, njene svakodnevne upotrebe i preobražaja običnog života? Kakva je veza između umetničkih konvencija i svakodnevne prakse? Avangarde su, kako opravdano ističe jedan savremeni istraživač, bile pokušaj da se iznova uspostavi događaj iskustva unutar metafizičkog projekta racionalizacije. Za istorijsku avangardu umetničko delo postaje zastarelo, pripisano sferi privatnosti, subjektivnog iskustva ili pukim fantazijama. Formalni eksperiment avangarde nije plodno posmatrati isključivo kao samosvrhovit i kao autoestetski, već pre svega kao deo refiguracija modernog iskustva. Obim te refiguracije je ogroman i uključuje ključne promene u robnoj estetici.

Iako avangarda računa sa pojavnošću koja uvek više obećava nego što može da isporuči, ona sadrži i čin odbijanja, to se nikako ne sme zanemariti. Ona prepoznaje, barem jednim delom, savez robnog društva i umetnosti i pokušava da razobliči odnos bezdušne proizvodnje sveta robe i erzaca duše usađenih u predmete kroz njihovo pseudoumetničko ulepšavanje. Naravno, reč je o jednoj novoj podeli prostora zajedničkog. Najpre, tu je premeštanje mesta umetničkih delatnosti, a pitanje glasi: kako je avangarda uticala na praksu tvoraca i prezentera robe, onih koji ih slažu u izlozima ili stavljaju slike u kataloge, na tvorce plakata i različitih javnih vizuelnih poruka?“

Vladimir Gvozden, istoričar književnosti, književni kritičar i teoretičar, prevodilac, zaposlen je na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu. Bio je gostujući profesor na Univerzitetu u Regenzburgu, predavanja po pozivu je držao na univerzitetima u Bambergu, Gisenu, Pragu, Segedinu i Londonu, gostujući istraživač bio na univerzitetima u Torontu, Inzbruku i Brnu, lektor na Univerzitetu u Poznanju, radovi su mu prevođeni na mađarski, makedonski, bugarski, španski, poljski i nemački jezik. Objavljene knjige: Jovan Dučić putopisac: ogled iz književne imagologije (2003), Činovi prisvajanja: od teorije ka pragmatici teksta (2005); Srpska putopisna kultura 1914-1940 (2011); Književnost, kultura, utopija (2011); Pregledni rečnik komparatističke terminologije u književnosti i kulturi, ur. Bojana Stojanović Pantović, Miodrag Radović, Vladimir Gvozden (2011); Nine Serbian Poets: Anthology of Contemporary Serbian Poetry / Devet srpskih pesnika: Antologija novije srpske poezija (2012); Gordost (grupa autora), N. Sad, 2014; Književnost i otpor, N. Sad, 2015. Član uredništva časopisa Zlatna greda i Zbornika za jezik i književnost Filozofskog fakulteta u Novom Sadu. Dobitnik je nagrade Društva književnika Vojvodine za prevod godine (2005), Nagrade „Laza Kostić“ (2012) i nagrade Društva književnika Vojvodine za knjigu godine (2012).

Urednici Predrag Šarčević i Olivera Nušić.