Srpsko arheološko društvo – najstarija strukovna naučna organizacija

Gost Jutarnjeg programa, dr Adam Crnobrnja, predsednik Srpskog arheološkog društva, naglašava da je značaj arheološke baštine izuzetan, ali i specifičan po tome što je ona internacionalna, i kroz vreme i kroz prostor i nije deo samo onog naroda koji je trenutno baštini.

„Mi smo se nalazili na vrlo specifičnom mestu kroz duboku preistoriju i istoriju, tako da su mnogi putevi vodili preko mesta na kome smo mi sada. Mnogi ljudi su se tu nastanjivali, mnoga carstva vladila, tako da nam je jako bogata arheološka baština, počev od paleolita koja se sada sve više i više otkriva“, naglašava Crnobrnja.

Teško je izdvojiti neke lokalitete, smatra predsednik Srpskog arheološkog društva. Najviše se spominje Viminacijum i Lepenski vir, ali očekuje se da će i arheološki lokalitet Belo brdo u Vinči uskoro biti prezentovan ne samo kao neolitska naseobina, već i kao jedna od najvećih srednjovekovnih nekropola u Srbiji koja je otkrivena iznad neolitskog naselja.

„Ali nikako se ne sme zaboraviti desetine i desetine ranovizantijskih srednjevekovnih gradova i utvrđenja po Srbiji od kojih ljudi prepoznaju Maglič. Sada znaju, pošto je sve više i više posećena Smederevska tvrđava, koja nije samo srednjovekovna, već ima i tu i rimski sloj. Toliko toga ima. Sad, pitanje je, ne kada ćemo moći to da vidimo u punoj pristupačnosti, već da li ćemo to sačuvati za buduće generacije“, ističe gost Jutarnjeg programa.

Izazovi i problemi srpskih arheologa

Dokumentarni film Arheologija: 140 godina Srpskog arheološkog društva, scenariste i reditelja Rastka Šejića, ostaje kao svedočanstvo vremena, ali s druge strane u fokusu filma su i problemi sa kojima se arheolozi susreću u svom radu.

Ono što je ljudima često uglavnom najvidljivije jeste kada se pljačkaju arheološki lokaliteti, ističe Crnobrnja. Te informacije uglavnom brzo dolaze do medija, kao i o švercu antikviteta, ilegalnom unošenju i iznošenju i slično.

„Međutim, nama je primarno uništavanje arheoloških lokaliteta. Kada imate jedan predmet koji je lep, koji je možda i vrednosno skup, meni kao arheologu on ništa ne znači ako ne znam barem sa kog je lokaliteta nađen. Ili ako nije iskopan kako treba, kontrolisano, dokumentovano, mi nemamo kontekst, mi nemamo priču o njemu“, dodaje arheolog.

Arheološki artefakti su po našem zakonu, kao i zakonima većine država, u državnoj svojini, ali ne u svrhu zarade, nego u svrhu razvijanja nauke i istorije. Međutim, mnogim ljudima je, napominje Crnobrnja, teško da shvate da ono što iskopaju u svom dvorištu moraju da prijave državi. To im često neće uvek biti ni oduzeto, ali će biti obavezani na koji način to moraju da čuvaju.

Takođe, s obzirom da se mnogo gradi i zida, kada investitor na određenom terenu naiđe na arheološko nalazište, mora da se stane sa izgradnjom i da se prijavi policiji i da se sačeka Zavod za zaštitu spomenika kulture koji će proceniti šta sa tim nalazom treba da se uradi i da li su potrebna dodatna arheološka ispitivanja, objašnjava dr Adam Crnobrnja, predsednik Srpskog arheološkog društva.