Jedna od misterija našeg organizma

I ćelije i organi predstavljaju savršenstvo u ljudskoj evoluciji, podseća u razgovoru za Internet portal RTS-a dr Ivan Zaletel, asistent na Institutu za histologiju i embriologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu.

„Kada se prave poređenja, na primer, da je računar jedan veštački mozak ‒ to je poprilično smešno, naročito za ljude koji se bave neuronaukama, jer koliko god da nauka napreduje, vi nikada nećete moći veštački da smislite nešto tako savršeno kao što je ćelija", ističe dr Zaletel.

Moć samoobnavljanja

Ćelija je i dalje velika nepoznanica, posebno je zagonetan način na koji se obnavlja. Danas znamo da sve ćelije u tkivima obavljaju najrazličitije funkcije, pa i funkcije regeneracije u određenom organu. Te ćelije koje imaju sposobnost obnavljanja nazivamo matičnim ćelijama.

Kako objašnjava naš sagovornik, danas je poznato da većina tkiva u ljudskom organizmu ima matične ćelije, koje se mogu podeliti u dve velike grupe ‒ embrionalne matične ćelije i adultne.

Embrionalne matične ćelije postoje u prvim danima razvoja embriona i po svojim karakteristikama su pluripotentne ‒ u toku svog sazrevanja imaju sposobnost da daju sve ćelije ljudskog organizma, „a njih je mnogo, verovali ili ne, više od dve stotine", ističe Ivan Zaletel.

Adultne matične ćelije postoje u organima i tkivima nakon rođenja i imaju zadatak da zamenjuju ostarele i mrtve ćelije, kao i da vrše obnovu tkiva i organa nakon povrede. Za razliku od embrionalnih, te ćelije nemaju sposobnost da tokom svog sazrevanja daju sve ćelije ljudskog organizma, već samo određene tipove ćelija.

Dr Zaletel iz ovoga zaključuje da embrionalne matične ćelije predstavljaju idealno terapijsko sredstvo za lečenje brojnih bolesti i stanja, što potvrđuje i eksplozija istraživanja i novih otkrića u toj oblasti.
Međutim, naš sagovornik ističe veliki problem etičkih principa povezanih sa dobijanjem tih ćelija, odnosno njihovim uzimanjem od donatora.

Dokle se stiglo

Danas se istraživači mnogo više bave adultnim ćelijama, tako da se neke od njih mogu dobiti iz različitih tkiva ‒ masnog tkiva, koštane srži, određenih delova mlečnih zuba... a u procesu svog sazrevanja mogu da daju ćelije mišića, kosti, hrskavice, što ima veliku terapijsku primenu.

Najčešće se određene ćelije uzimaju iz masnog tkiva obolelih pacijenata, uzgajaju se i umnožavaju u laboratorijskim uslovima, a zatim vraćaju pacijentima u oboleli organ u cilju lečenja.

Veliku i značajnu oblast istraživanja predstavlja „tkivni inženjering" ‒ kreiranje veštačkih organa i tkiva. Dr Zaletel objašnjava da se matične ćelije i odgovarajući biomaterijali koriste kao „skelet za formiranje organa, na koji se kasnije kače laboratorijski stvorene ćelijeˮ, i ističe da zahvaljujući tome „dolazimo do nade za pacijente čiji je organ izgubio funkciju".

U narednom tekstu ukazaćemo na najveća istraživanja u oblasti terapijske primene matičnih ćelija.