Kulturna dobra kosovsko-metohijskog područja, svedočanstvo vekovnog prisustva Srba na ovim prostorima

Najbrojniji su spomenici podignuti od 12. do 16. veka. Eparhija raško-prizrenska pominje se u Hrisovulji vizantijskog cara Vasilija II daleke 1019 godine. Deo istorije i kulture čovečanstva predstavljaju i srednjovekovni pravoslavni spomenici Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i dve zadužbine kralja Milutina – Gračanica i Crkva Bogorodice Ljeviške.

„Od fresaka po pećinama na Prokletijama i Šar-planine, do Bogorodice Ljeviške to je jedna civilizacija. Nisu to izdvojeni mikro entiteti koje je prepoznao Unesko. Ne, to je dubina jedne civilizacije koja je ovde više od hiljadu godina ostvaruje dela iz oblasti duha, kulture i države i to se ne može uništiti, to se ne može prisvojiti“, naglašava Živojin Rakočević, novinar i književnik.

„Što se tiče islamske kulturne baštine ona se pojavljuje onog trenutka kada na ove prostore, na prostore Balkana dolaze Osmanlije kao osvajači. Stari verski islamski objekti koje možemo videti recimo u Prištini, Prizrenu, oni pripadaju otomanskoj kulturnoj baštini, danas da kažemo turskoj. Znači, oni nemaju nikakvih dodirnih tačaka sa Albancima“, smatra Marko Marković istoričar i direktor Arhiva Kosova i Metohije u Gračanici.

Za višestoletno nasleđe u Metohiji i na Kosovu koje su srpskom narodu i otečestvu darivali ne samo vladari iz loze Nemnjića već i vlastelini, ugledni trgovci i učeni ljidi postoje natpisi na kojima je uklesano koje godine su podignute svetinje i ko ih je oslikavao.

„Mi nismo nacija koja je nastala izgradnjom u 19. veku. Mi smo nacija koja je ovde već u prvim decenijama 14. veka imala sasvim ostvaren kulturni model evropski prepoznatljiv“, ističe Rakočević.

„Što se Albanaca tiče, njihovi da kažemo spomenici kulture, najstariji datiraju s kraja 19. veka. Kuća u kojoj je osnovana Prizrenska liga je najstariji albanski kulturno-istorijski spomenik ne samo na prostoru Prizrena već i Kosova i Metohije i datira iz 1876, odnosno 1878. godine“, dodaje Marković.

Od dolaska Misije Ujedinjenih nacija u Metohiji i na Kosovu uništeno je 156 srpskih hramova. Svet nije sprečio kulturnu katastrofu.

„Te dragulje treba sačuvati. Sačuvati od onih koji su nemarni i od onih koji bi da te svetinje unište ili da ih prisvoje. Kako da ih prisvoje kada ne znaju da vide u njima ono što je najvrednije“, pita se Njegovo Preosveštenstvo Teodosije, Vladika raško-prizrenski.

Zvona sa svetinja pravoslavaca oglašavaju istrajnost svetosavskog naroda, koji će i ubuduće slaviti život na metohijsko-kosovskim prostorima, gde Srbi opstaju uprkos mnogim iskušenjima.