Međunarodni dan šuma – isuviše su dragocene da bismo ih izgubili

Prvo je 1971. godine ustanovljen Svetski dan šuma, a tek je 2012. godine Generalna skupština Ujedinjenih nacija ovaj datum usvojila kao Međunarodni dan šuma. Ove godine tematski slogan je „Šume i biološka raznolikost“ – tema od posebnog značaja za primenu Agende za održivi razvoj do 2030. godine, naglasile su UN.

Šume predstavljaju veoma složen kopneni ekosistem, u kome pored drveća živi mnoštvo različitih vrsta, biljaka, životinja, gljiva i mikroorganizama. Svi članovi ove prirodne zajednice veoma su povezani.

U nekim delovima planete krčenje šuma ima katastrofalne posledice, i prema statistikama, više od polovine šuma nestalo je od 1950. godine. U latinoameričkim državama nestalo je skoro dve trećine šuma. Tokom godine ljudi iseku oko devet miliona hektara šuma.

Šume su „pluća planete“ i najodgovornije su za proizvodnju kiseonika u procesu fotosinteze. Kiseonik je neophodan gas koji udišemo. Osim toga, kiseonik je i glavni sastojak ozona, pa se i debljina ovog omotača smanjuje, što dovodi do porasta obolelih od malignih oboljenja kože, pre svega melanoma.

Uništavanjem šuma povećava se količina ugljen-dioksida, koji nastaje sagorevanjem fosilnih goriva. Biljke ga koriste u procesu fotosinteze i na taj način smanjuju njegovu količinu u atmosferi. Ugljen-dioksid je najvažniji uzročnik pojave efekta staklene bašte i  globalnog zagrevanja.

Kišne šume Amazonije

Smatra se da oko 390 milijardi pojedinačnih stabala nastanjuje najveću tropsku šumu na Zemlji – Amazoniju. Nepregledna džungla, na portugalskom poznata kao Floresta Amazônika, prostire se duž središnjeg dela Južne Amerike, oko reke Amazon i predstavlja dom za više od 19.000 biljnih vrsta.

Skot Dening sa Univerziteta u Koloradu smatra da skoro sav slobodan kiseonik u vazduhu proizvode biljke fotosintezom, a da je otprilike trećina kopnene fotosinteze u kišnim šumama, među kojima je Amazonija najveća. Kišne šume Amazonije naučnici porede sa džinovskim klima-uređajem.

Amazonija je i riznica života, i smatraju je najraznovrsnijim ekosistemom na svetu. Nepregledna divljina, neistražena i prelepa prostranstva, na kojima se nalaze zeleni gorostasi, kao neverovatne tvorevine prirode. Zeleni dragulji planete Zemlje, o kojima je svaki podatak gotovo fascinantan.

Pesak iz Sahare je prekookeanskim vetrovima uspeo da stigne i do amazonskih šuma i doprineo je obogaćivanju tla mineralima. Ove šumske formacije postoje već 55 miliona godina. Na reci Amazon, dugoj 6.997 kilometara, nije izgrađen nijedan most. Norveška je 2008. godine donirala milijardu američkih dolara namenjenih za očuvanje kišnih šuma.

Metuzalem među drvećem

Kako biolozi istražuju našu planetu, tako pronalaze sve starije i starije drveće i pomeraju granicu najstarijeg drveta na svetu. Donedavno se smatralo da je najstarije drvo na svetu Metuzalem – bor koji raste u planinskom delu Kalifornije i navodno je star 4.849 godina.

Naknadno je otkriven još stariji bor koji živi već 5.066 godina. Ovo je vrlo otporna, mada ugrožena vrsta, navikla na surove uslove. Nastanjuje više predele, siromašno zemljište, kamenjar i suvu, vetrovitu, oštru klimu sa minimalnom količinom padavina. To su upravo oblasti u kojima ostale vrste ne mogu da prežive.

Ima vrlo razgranat i plitak koren i raste sporo, a vetar koji šiba i ostale nepogode tokom stotina i hiljada godina od ovih stabala pravi neobične oblike.

Tačne lokacije dva najstarija primeraka čuvaju se u tajnosti, upravo da bi ovo drveće ostalo bezbedno i poživelo što duže.

Veliki zeleni zid

Veliki zeleni zid je zamišljen kao pojas šume široke oko 15 kilometara i duge oko 8.000 kilometara, od Atlantika do Crvenog mora. Kako bi se ostvario, projekat su zajednički pokrenule države, često uzajamno zaraćene i opterećene kolonijalnim nasleđem, Burkina Faso, Džibuti, Eritreja, Etiopija, Mali, Mauritanija, Niger, Nigerija, Senegal, Sudan i Čad, koje su osnovale Panafričku agenciju za Veliki zeleni zid. Stabla koja čine zeleni zid već su posađena u Nigeriji, Senegalu i Etiopiji.

Za ovaj projekat nisu potrebna nova tehnološka rešenja. Dostupan je i ekonomski ostvariv, a dao bi izvanredne efekte – zaustavila bi se dalja dezertifikacija, što bi globalno uticalo na usporavanje klimatskih promena. Dobilo bi se više hrane i resursa za sve brojnije stanovništvo Podsaharske Afrike.

Na ovu ideju prvi je došao britanski botaničar i istraživač Ričard St. Barbe Bejker, 1954. godine, tokom ekspedicije u Saharu. Bejker je bio posvećen pošumljavanju i sadio je stabla širom sveta, a boravio je u više misija širom Afrike, u Palestini i Americi.

Najstarije drvo u Beogradu

Hrast lužnjak na Cvetnom trgu, između „Beograđanke“ i Trga Slavija, preko puta Jugoslovenskog dramskog pozorišata, star je više od 200 godina.

Svedok događaja iz prestonice proteklih 215 godina, ili od vremena Prvog srpskog ustanka. Visok je 25 metara, a obim stabla mu je četiri metra.

Bajfordova šuma

Nazvana po poznatom reditelju Timotiju Bajfordu koji se godinama borio za očuvanje Banjičke šume. Napravio je spisak od 76 vrsta ptica i većinu ih snimio, zapisujući čitavu deceniju sve vrste koje borave u ovoj šumi.

Područje Banjičke šume od septembra 2015. godine je zaštićeno područje spomenik prirode „Bajfordova šuma“.

Pošumljavanje

Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede i JP „Srbija šume“ svake godine raspisuju konkurs za besplatnu podelu sadnica za pojedince koji žele da pošume svoju zemlju.

Pošumljavanje nije samo stvar struke već svih nas, a čistiji vazduh samo je jedan od razloga zašto prema šumama treba da budemo odgovorniji, kažu stručnjaci. Plan je da u narednih pet godina samo u Beogradu bude posađeno milion stabala.