Uzrok pandemije gripa 1918. bio je katastrofalan tajming

Od tada, četiri globalne pandemije su pogodile su svet, nijedna približno razorna kao španska groznica. Misteriju čini podatak da je grip najviše pogodio mlade u kasnim dvadesetim godinama, iako se zna da su najugroženije kategorije stanovništva deca i stari ljudi. Pred naučnike se postavilo pitanje zbog čega je baš ovaj virus bio toliko smrtonosan.

U novoj studiji, objavljenoj u časopisu The Proceedings of the National Academy of Sciences, tim naučnika zaključuje da nije bilo ništa posebno značajno u vezi sa virusom iz 1918. godine. Pandemija je jednostavno bila rezultat katastrofalnog spleta okolnosti.

Misterija koja prati grip iz 1918. godine inspirisala je potragu za samim virusom influenca. Sredinom devedesetih, iz očuvanih ostataka tkiva žrtava panedmije, naučnici su izolovali gene virusa. Poređenjem ovih gena sa drugim virusima gripa, naučnici su izneli tvrdnju da je do pandemije došlo kada je virus sa ptica prešao na ljude. Razvijeni su novi scenariji zašto je bio toliko smrtonosan za mlade ljude. Inficirali su virusom najpre miševe, zatim i majmune, a životinje su razvile veoma snažan imunski odgovor što je naučnike navelo na razmišljanje da je virus iz 1918. godine izazvao fatalnu rekaciju samo u ljudskom organizmu.

Kada bi ovaj scenario bio tačan, to bi značilo da su ljudi sa najjačim imunskim sistemom bili najugroženiji. Međutim, dr Majkl Vorobej, biolog sa Univerziteta „Arizona“ i autor studije tvrdi da ovaj pristup nije tačan. „Ne verujem da je to bio uzrok“, otkrio je Vorobej.

Tinejdžeri i mladi u ranim dvadesetim godinama imaju jak imunski sistem, ali su 1918. godine, kako se pokazalo, ipak bili manje ugroženi nego mladi u kasnim dvadesetim godinama.

Naučni tim dr Vorobeja sproveo je novu detaljnu komparaciju influenca virusa A iz 1918. godine sa ostalim virusima gripa. Razvijen je tačan „molekularni sat“ koji razrešava poreklo pandemije 1918. godine, uzeti su u obzir H1N1 influenca A virus, klasičan svinjski H1N1 infulenca virus, i post-pandemijski sezonski H1N1 virus gripa koji je cirkulisao od 1918. godine do 1957. godine.

Zaključci govore da virus nije prešao na ljude neposredno pre izbijanja pandemije, štaviše oni pokazuju da je virus postao ljudski deset godina ranije. Virus proto-1918 od tada je nenametljivo kružio godinama. Influenca virusi nekada proizvode mutacije. To se dogodi kada dva virusa gripa inficiraju istu ćeliju – tada se njihovi geni izmešaju i ćelija stvori novi virus.

„Iako zvuči kao skroman detalj, ovo može upravo da bude karika koja nedostaje. Prateći ovaj trag, mnoge druge linije dokaza koje postoje od 1918. godine se uklapaju“, rekao je Vorobej.

Studija Geneza i patogeneza pandemije influenca virusa A u 1918. godini predlaže sledeći scenario – pošto je mirovao čitavu deceniju, virus proto-1918 se izmešao sa ptičijim gripom, a rezultat je bio virus iz 1918. godine koji je izazvao pandemiju.

Vorobej tvrdi da su mlađi od 25 godina bili zaštićeni od virusa zbog toga što su ranije bili izloženi njegovoj blažoj verziji – to je bilo njihovo prvo iskustvo sa infulencom. Kada ljudi imaju grip, oni razvijaju antitela koja ih kasnije godinama štite od sličnih virusa. Neke studije govore da prvi grip kod dece ima najveći uticaj na odbrambeni sistem čoveka tokom života.

Prema tome, deca rođena posle 1900. godine bila su inficirana blagim proto-1918 virusom. Kada je 1918. godine izbila pandemija, ova grupa je već imala razvijena antitela koja su ih zaštitila od jače verzije virusa. Stariji deo populacije bio je izložen influenci već u 19. veku.

Kako bi proverili kako je virus uticao na ovu kategoriju populacije, dr Vorbej i kolege potražili su odgovore u prirodi ranijih epidemija. Nađeno je da je stariji deo populacije prvi put bio izložen gripu početkom ili sredinom 1800. godine. Istraživanje dr Vorobeja takođe je pokazalo da su virusi gripa iz tog perioda bili slični sa virusom iz 1918. godine. Drugim rečima, i stariji deo populacije bio je zaštićen od novog virusa.

Mladi u kasnim dvadesetim godinama bili su žrvte tajminga, jer tokom odrastanja nisu razvili imunuski odgovor na virus. Dodatno su drugi faktori učinili pandemiju fatalnom za ovaj deo populacije. Sa bojnih polja brojni ranjenici transportovani su u druge delove sveta, a virus se mogao vrlo lako proširiti sa jednog domaćina na drugog. Doktori gotovo da nisu su imali mogućnosti za lečenje gripa, nije bilo vakcina, antivirusnih lekova, niti antibiotika kako bi se sprečila bakterijska upala pluća koja često prati slučajeve jakog gripa.

Deo stručnjaka za grip ocenio je studiju dr Vorobeja kao fascinantan način novog pogleda na pandemiju iz 1918. godine, a drugi su pak ostali rezervisani, tvrdeći da treba dodatno ispitati viruse a ne samo anitela.

„Izgleda da je odlučujući faktor prethodni imunitet. Ako je naš model tačan, postojeće terapije, posebno antibiotici i vakcine, trebalo bi dramatično da smanje mortalitet, ukoliko bi nas opet pogodila slična panedmija“, ističe Vorobej.