Vremeplov (10. maj 2011)

1594 - Spaljene mošti Svetog Save na Vračaru u Beogradu

Telo Svetog Save, jednog od tvoraca srpske srednjovekovne države, osnivača srpske crkve, začetnika srpske književnosti i najmlađeg sina velikog srpskog župana Stefana Nemanje, počivalo je od 1237. godine u Mileševi. Spaljivanju moštiju, 359 godina posle njegove smrti, prethodio je ustanak Srba u Banatu pod episkopom banatskim svetim Teodorom Vršačkim, u kojem su ustanici nosili ikone Svetog Save. Turski sultan Muhamed III  naredio je Sinan-paši da po svaku cenu uguši pobunu Srba. Sinan-paša je, znajući da se na grobu Svetog Save u Mileševi okupljaju ne samo pravoslavci već i Turci, verujući u isceljenje, naredio je da se kovčeg donese u Beograd i tu javno spali. Turci su proneli kovčeg iz Mileševe kroz celu Srbiju, sve do pred Beograd, na polje Vračarevo, kako bi Srbi sa obe strane Dunava videli čin spaljivanja. Spaljivanjem moštiju Svetog Save Turci su želeli da unište njegov kult, potisnu hrišćanstvo i unište simbol srpske tradicije i istorije. Mošti su spaljene, ali je Svetosavlje nadživelo tursko ropstvo.

1760 - Rođen Klod Žozef Ruže de Lil, književnik i kompozitor, autor "Marseljeze" (Lon l Sonije, 10.5.1760 - Šuazi l Rua, 26.6.1836)

1844 - Osnovan Narodni muzej u Beogradu

Narodni muzej osnovan je aktom Popečiteljstva prosveštenija Srbije, koji je potpisao načelnik Popečiteljstva, pisac Jovan Sterija Popović. Rad na prikupljanju starina otpočeo je mnogo ranije. Godine 1842, u Srbiji je upućen poziv da narod prikuplja značajne starine, koje su se čuvale u tadašnjem Popečiteljstvu finansija. Zahvaljujući tome, već na početku rada Narodni muzej je raspolagao kolekcijom vrednih knjiga, retkog oružja, starog novca i slika. Briga o Muzeju poverena je Društvu srpske slovesnosti, a smešten je u Kapetan Mišinom zdanju. Zgrada u kojoj se danas nalazi Narodni muzej podignuta je 1903. godine, po projektu Andre Stevanovića i Nikole Nestorovića. U fondovima muzeja nalazi se oko tri stotine hiljada muzejskih predmeta, od kojih je najvredniji rukopis Miroslavljevo jevanđelje.

1847 - Rođen Joca Savić, pozorišni glumac i reditelj (Novi Bečej, 10.5.1847 - Minhen, 7.5.1915)

1854 - Umro Konstantin Bogdanović, političar, publicista i književni kritičar (Ruma, 14.3.1811 - Novi Sad, 10.5.1854)

1864 - Donet prvi vojno-sudski zakon u Srbiji

1871 - U Frankfurtu na Majni potpisan Mirovni sporazum o završetku Francusko-pruskog rata 

1873 - Umro Laza Telečki, pozorišni glumac i reditelj
(Kumani, 23.7.1839 - Novi Sad, 10.5.1873)

1889 - Umro Mihail Jefgrafovič Saltikov Ščedrin, ruski književnik
(Spas-Ugol, 27.1.1826 - Petrograd, 105.1889)

1895 - Osnovano Društvo za podizanje hrama Svetog Save na Vračaru, za prvog predsednika izabran mitropolit srpski Mihailo

1899 - Rođen Fred Aster (Frederik Austerlic), američki igrač i filmski glumac (Omaha, 10.5.1899 - Holivud, 22.6.1997)

1904 - Umro Henri Morton Stenli, engleski novinar i istraživač
(Denbi, 28.1.1841 - London, 10.5.1904)

1922 - Rođen Miodrag Protić, slikar, teoretičar i istoričar umetnosti, osnivač i prvi upravnik Muzeja savremene umetnosti u Beogradu (Vrnjačka Banja, 10.5.1922)

1923 - Kraljevina SHS i Grčka sklopile Konvenciju o osnivanju "slobodne zone" u Solunu

1931 - Rođena Olga Olja Ivanjicki, slikarka, jedna od osnivača grupe "Mediala" (Pančevo, 10.5.1931- Beograd, 24.6.2009)

1933 - Nacisti spalili preko 25 hiljada knjiga "dekadentnih" pisaca pred zgradom Rajhstaga u Berlinu

1939 - Osvećeni temelji Hrama Svetog Save na Vračaru

1939 - Rođen dr Vlajko Brajić, profesor Pravnog fakulteta u Beogradu, akademik (Lipovo, 10.5.1939 - Beograd, 01.10.2004)

1939 - Rođen Ivica Vidović, hrvatski pozorišni, filmski i TV glumac
(Beograd, 10.5.1939 - Zagreb, 18.4.2011)

1940 - Nemačka napala Belgiju, Holandiju i Luksemburg u Drugom svetskom ratu

1946 - Rođen Marko Nicović, advokat, načelnik Uprave za suzbijanje kriminaliteta SUP-a  Beograd, predsednik Svetske karate konfederacije, direktor Borda međunarodne policije za narkotike (Kolašin, 10.5.1946)

1958 - Rođen Vladimir Divljan, kompozitor, gitarista i pevač grupe "Idoli" (Beograd, 10.5.1958)

1977 - Umrla Džoan Kraford, američka filmska glumica, dobitnica Oskara
(San Antonio, 23.3.1908 - Njujork, 10.5.1977)

1979 - Umrla Ita Rina (Italina-Ida Kravanja), filmska glumica
(Divača, 7.7.1907 - Budva, 10.5.1979)

Ita Rina je bila prva naša filmska zvezda koja je stekla međunarodnu slavu. Svoj debi imala je već sa 20 godina u filmovima Dvoje ispod nebeskog svoda i Poslednja večera. Njenu lepotu zapazio je nemački filmski producent Ostermajer, koji je poziva u Berlin na probna snimanja. Tamo je 1926. snimila prvi film Šta deca kriju od roditelja, a zatim je u Nemačkoj i Čehoslovačkoj snimila još desetak filmova, među kojima su najznačajniji Erotikon Gustava Mahatija i A život teče dalje sa Zvonimirom Rogozom. Odbijala je pozive da ode u Holivud. Pred rat je snimila filmove Centrala Rio, Velovi strasti, Sramota i Fantom Durmitora, a zatim se udala za beogradskog inženjera Miodraga Đorđevića i postala Tamara Đorđević. Na platnu se pojavila ponovo tek 1960. godine u filmu Veljka Bulajića Rat. Poslednje godine života provela je u Budvi, gde je i preminula.

1992 - Umro Sergej Obrascov, pozorišni glumac i reditelj, lutkarski animator (Moskva, 22.6.1901 - Moskva, 10.5.1992)

1997 - Katastrofalni zemljotres u Iranu

2006 - Umro Aleksandar Zinovjev, ruski filozof i književnik, profesor Filozofskog fakulteta u Moskvi,  disident (29.9.1922 - Moskva, 10.5.2006)