(Ne)održivi urbani razvoj, muke s gradskim prevozom

U prvoj deceniji 21. veka pređen je prag od 50 procenata svetskog stanovništva koje živi u gradovima sa trendom daljeg rasta što, prema piscima strategije, čini da problemi uređenja i organizacije gradskog prostora predstavljaju važnu temu razvojnih agendi na svetskom i evropskom nivou.

Urbana naselja u Srbiji, kaže se, pogađaju depopulacija i demografsko starenje, regionalni dispariteti, problemi urbane kulture i zaštite životne sredine, uključujući i klimatske promene.

"Strategija održivog urbanog razvoja usvaja se prvi put u Srbiji u skladu sa potrebama uređenja gradskog prostora, rešavanja problema urbanog razvoja i potencijalima koje urbana naselja nose kao generatori razvojnih aktivnosti", navodi se u ovom dokumentu.

Inicijativa za izradu Strategije potekla je iz Memoranduma o razumevanju između Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture Srbije i Nemačke organizacije za međunarodnu saradnju u ime Vlade Savezne Republike Nemačke.

Strategija po sektorima pokriva nekoliko oblasti na nacionalnom nivou, održiv ekonomski rast odnosno urbana ekonomija i finansije, održive urbane strukture i racionalno korišćenje zemljišta, inkluzivni urbani razvoj, demografske promene i stanovanje, saobraćaj i tehnička infrastruktura, životna sredina i klima i kulturno nasleđe i urbana kultura.

U ovom dokumentu se, između ostalog, navodi da su razlozi za njegovo donošnjenje podsticanje ekonomski efikasnog, socijalno pravednog i ekološki odgovornog urbanog razvoja države.

Nedovoljni razvoj preduzeća 

Podaci koji se, između ostalih, navode u Strategiji pokazuju da je u proteklim decenijama došlo do snažne deindustrijalizacije, niskog nivoa konkurentnosti srpske privrede, nedovoljnog razvoja malih i srednjih preduzeća, slabe institucionalne i tehničke osposobljenost preduzeća za prihvat razvojnih inovacija...

"Na oko devet odsto urbanog područja Srbije odvija se najveći deo ekonomskih aktivnosti, više od 90 procenata. Zato je razvoj urbane ekonomije ključni faktor za vođenje nacionalne politike urbanog razvoja", kaže se u ovom dokumentu vlade.

I na lokalnom kao i na nacionalnom nivou problemi su, navodi se, slični.

Na lokalu nedostaje visokostručni kadar, beleži se odliv radne snage, nezadovoljavajući nivo privatnih ulaganja, nedovoljno iskorišćeni lokalni investicioni potencijali i resursi...

Na primer, jedan od važnih istaknutih faktora u Strategiji je nedovoljna iskorišćenost "braunfild lokacija", zemljište koje je ranije izgrađeno i korišćeno.

Ne postoji tačan podatak koliko ovakvih lokacija ima u urbanim naseljima, već samo procene o više stotina njih, površine 1.500 hektara sa objektima koji zauzimaju oko tri miliona kvadrata kao i 2,8 miliona kvadratnih metara vojnih objekata.

Glavni izazov – vozni park 

Kada je reč o mobilnosti stanovništva u Srbiji, kaže se da je ona dva do tri puta manja u odnosu na razvijene evropske države.

"Pri tome oko 96 odsto svih putnika čine dnevni migranti i to u urbanim područjima. Oko dve trećine svih putovanja se obavlja javnim gradskim ili prigradskim prevozom putnika, dok ostatak čine međugradska kretanja. Uočljiva je značajna neravnomernost putovanja po urbanim naseljima, gde se oko 95 procenata putovanja obavlja u šest najvećih urbanih naselja u Srbiji".

Glavni izazov u urbanim naseljima u kojima organizovano radi javni gradski prevoz, navodi se, predstavlja neprekidna potreba za obnavljanjem voznog parka.

Kada je reč o biciklističkom saobraćaju, on je skoro isključivo rezervisan za Vojvodinu, dok se u ostalom delu države uglavnom svodi na rekreaciju.

Problem, piše u ovom dokumentu, predstavlja nasleđena urbana matrica i nemogućnost provlačenja biciklističkih staza.

Nedostatak parking prostora za individualna vozila je izražen u svim urbanim naseljima, a sve to, piše, utiče na pogoršanje bezbednosti saobraćaja.

Vizija države 

Zbog navedenih nedostataka, vizija države je, kaže se, da se u urbanim naseljima teži održivom razvoju.

"Grad koji pruža uslove za dostojanstven život i zadovoljenje svih potreba kako svojih građana, tako i građana svog gravitacionog prostora, uz jednake mogućnosti izbora za sve, koji predstavlja prostor za izgradnju inkluzivne, interaktivne i kreativne zajednice, integrišući sve slojeve svog nastajanja kroz istoriju", piše u dokumentu.

Zato, utvrđeno je pet strateških pravaca urbanog razvoja, održivi ekonomski razvoj, uređenje urbanih naselja, društveno blagostanje, kvalitet životne sredine i upravljanje urbanim razvojem.