Glasovi iz prošlosti – priče o legatima: Spomen – zbirka Pavla Beljanskog

Zahvaljujući pravniku, diplomati i kolekcionaru Pavlu Beljanskom mi danas baštinimo najcelovitiju zbirku jugoslovenskog slikarstva iz prve polovine 20. veka. Kako se odvijao uzbudljivi životni put ovog velikog čoveka? Na koji način je nastajala decenijama formirana kolekcija koja je državi poklonjena 1957. godine? Zbog čega nam je važna Spomen-zbirka Pavla Beljanskog?

Poput mnogih mladih ljudi u vreme Velikog rata, prekinute studije Beljanski je nastavio u Francuskoj. Diplomira na Sorboni 1917. kao pravnik diplomatsko-konzularne struke i prihvata poziv Ministarstva inostranih poslova – naša zemlja dobila je odmerenog, disciplinovanog službenika koji će joj tokom diplomatske misije služiti od 1919. do 1958. godine.

Prinčevski otmen, kako ga se sećao čuveni istoričar umetnosti Milan Kašanin, izuzetnu diplomatsku karijeru započinje u Stokholmu u kome je dobio prvo nameštenje, a službovanja u kraljevskim poslanstvima Berlina, Beča, Praga, Pariza i Rima otvoriće mu sva vrata. Zahvaljujući ličnom naporu, ali i praćen srećnim okolnostima, Beljanski je sopstveno viđenje sveta gradio u moćnim diplomatskim krugovima i među intelektualnom elitom. U njegov vidokrug ulaze najvažniji stvaraoci tog doba – Ivo Andrić, Jovan Dučić, Rastko Petrović, Milutin Milanković, Veljko Petrović, Isidora Sekulić.

Ipak, za budućeg vlasnika vredne kolekcije, mnogo će značajnija biti poznanstva sa našim mladim umetnicima koji se tridesetih godina 20. veka školuju širom Evrope. Mnogima od njih Beljanski materijalno pomaže, otkupljuje njihove radove, sa nekima ga vezuje prijateljstvo, a Lubardi, Milunoviću i Hakmanu biće i venčani kum.

U to vreme nabavlja neka od najznačajnijih dela svoje zbirke. Pravnik sa misijom imao je sposobnost da prepozna vrhunsko delo i načini pravi izbor!

Najbolje godine života Beljanski je po sopstvenom svedočenju proveo u Rimu u kome je službovao od 1935. do 1940. godine. Doba nadolazećeg fašizma, poslanik Jovan Dučić, njegov nadređeni, nazvao je "vremenom zlih uspomena".

Ipak, i u takvim složenim okolnostima Beljanski je ostajao ozbiljan i posvećeni činovnik. Istovremeno, okružena umetničkim i arheološkim izobiljem, njegova strast je u večnom gradu cvetala. Zahvaljujući visokom položaju savetnika i otpravnika – poslova koji su mu obezbedili ozbiljna primanja – vredna umetnička zbirka se bogatila.

Početak Drugog svetskog rata iz temelja će promeniti život Pavla Beljanskog.

Okolnosti u kojima se tada našao pokazaće kolika je bila snaga njegove ličnosti, ali i to kakav značaj u preživljavanju ima posvećenost sopstvenoj pasiji.

Urednik i scenarista emisije Nevena Milić

Reditelj Maša Vujošević

Narator Dejan Grujić

Snimatelji Dimitrije Hadži Nikolić, Dragan Lapčević

Montažer Petar Šumonja

Grafički dizajn Dragan Bulović

Muzički urednik Ana Pavlović

Dizajn zvuka Marko M. Vučković