Kvadratura kruga: Suze ave Justina

Freska Svetog Justina Ćelijskog

„Otac ava Justin je preživeo svu golgotu i patnju svoga naroda u Prvom svetskom ratu, a potom i svu nepravdu koju je trpeo narod koji je ostao veran crkvi nakon Drugog svetskog rata. On je svu tu patnju svoga naroda lično doživeo, osetio i preplakao. Imao je taj dar suza, a tokom beseda iz njegovih očiju tekli su potoci suza koje su natapale njegovu odeždu” – podseća nas Dušan Đaković, sveštenik u manastiru Ćelije i doktorand na Teološkom faklutetu u Atini koji priprema doktorat o životu i delu ave Justina.

Suze su najčistija veza između čoveka i boga, jer se njima ispira ljudska duša. Svoje molitve i besede ava Justin često je zalivao suzama bola i suzama opomene, moleći se čak i za svoje neprijatelje koji su mu radili o glavi.

Manastir Ćelije na Blagovesti 2024.

Na praznik Blagovesti ove godine navršilo se 130 godina od njegovog rođenja, 45 godina od upokojenja i 10 godina od prenosa njegovih moštiju.

Poziv monahinje na liturgiju

U Blagoja Popovića, kako je bilo njegovo svetovno ime, duhovno seme je usađivano kroz sedam generacija. Toliko je sveštenika dala porodica Popović iz Vranja sedam kolena pre Blagoja. Taj i takav put ka bogu izabrao je i Blagoje koji je na početku Prvog svetskog rata završio Bogosloviju u Beogradu.

Trooltarna crkva zadužbina ave Justina

Mobilisan je 1914. i kao bolničar, sa srpskom vojskom i srpskim narodom prošao je svu albansku golgotu. Blagoje je, 1. januara 1916, uzeo monaški postrig u crkvi Aleksandra Nevskog u Skadru i monaško ime Justin.

Portret ave Justina

Te iste godine odlazi na Bogoslovske studije u Petrovgrad gde stiže u osvit Oktobarske revolucije. U Rusiji otkriva Dostojevskog koji će u velikoj meri oblikovati njegove stavove o životu i veri. Zbog rasplamsavanja boljševičke revolucije, 1917. godine prelazi na školovanje na Oksford gde ga dočekuje Nikolaj Velimirović koji će, kasnije, postati njegov duhovni učitelj.

Na Oksfordu Justin priprema doktorat pod nazivom „Filozofija i religija Dostojevskog”. Profesori sa Oksforda traže od Justina da iz doktorata izbaci deo u kome kritikuje zapadni humanizam, katoličku i protestantsku crkvu, što on kao čovek čvrstog stava i karaktera odbija, a engleski profesori odbijaju njegov doktorat. Nakon toga, Justin se vraća u Srbiju gde postaje nastavnik u Bogosloviji u Sremskim Karlovcima. Kao darovitog nastavnika i teologa koji je upoznao filozofsku i bogoslovsku misao istoka i zapada, Sveti arhijerejski Sinod SPC šalje Justina na Teološki fakultet u Atini gde 1926, brani doktorsku disertaciju pod nazivom Tajna ličnosti po Svetom Makariju Egipatskom.

Justin Popović je 1934. godine izabran za profesora Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, odakle je 1945. godine prognan. Tada ostaje bez ikakvih prihoda i svih građanskih prava. Komunisti su ga stavili na spisak za streljanje. Njegov prijatelj, pisac Janko Veselinović koji je bio prvi posleratni rektor Beogradskog univerziteta, izbrisao ga je sa tog spiska. Komunisti ga 1946. hapse u manastiru Sukovo kod Pirota, a iz zatvora ga izbavlja patrijarh srpski Gavrilo Dožić, koji se te godine vratio iz koncentracionog logora Dahau. Justin nakon toga ide od jednog do drugog manastira po Srbiji, ali nijedno bratstvo ne sme da ga primi u svoje redove. Jedan slučajan susret sa Sarom, igumanijom manastira Ćelije, promeniće mu život. Igumanija Sara ga poziva u manastir Ćelije gde će provesti naredne 32 godine, sve do smrti. Dok je boravio u tom manastiru bio je danonoćno pod prismotrom Udbe, koja je kontrolisala ko ulazi i ko izlazi iz manastira Ćelije. A u ovaj manastir pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka, tražeći duhovno nadahnuće, dolazili su mnogi kod Justina, počev od Vladete Jerotića i Matije Bećkovića do mnogih monaha, sveštenika i teologa iz Evrope. Justin je bio duhovni učitelj monasima koji će kasnije, kao vladike uzdići SPC. Njegovi duhovni učenici bili su; Amfilohije Radović, Atanasije Jevtić, Irinej Bulović, Artemije Radosavljević,ali i sadašnji mitropolit berlinski i nemački Ruske zagranične crkve gospodin Marko, Nemac po rođenju.

Za vreme svog zatočeništva u manastiru Ćelije, Justin je preveo i ispisao 12 tomova „Žitija svetih”, od kojih svako ima po 800 strana i ostavio je brojna teološka dela, počev od Dogmatike preko Svetosavlja kao filozofije života do knjige o Dostojevskom i slovenstvu.

Grob Svetog Justina Ćelijskog koji je mesto hodočašća mnogih nevoljnika

Urednik: Branko Stanković

Snimatelj: Aleksandar Agbaba

Montaža: Marija Baronijan Šašić