Sve adrese Radio Beograda

Evo kako je reagovao zadivljeni novinar, kada se 30. avgusta 1924. godine, posle adaptacije koja je trajala više od mesec dana, obreo u novom studiju:

NOVA RADIO-TELEGRAFSKA STANICA

Kad stupate u ovu neobičnu salu, koja predstavlja svet, vas obuzimaju čudnovati osećaji. Izgleda vam da ste ništavni naspram ovog nevidljivog kolosa, koji vam predstavlja ovaj mali zatvoreni prostor. U prvi mah osećate da se nalazite u jednom centru u kojem se usredsređuju svi snopovi radio-elektriciteta i zvukova, koji neprestano vibriraju po beskrajnoj vasioni, ili kao da ste u centru odakle se zvuci prijatnih melodija vokalne i instrumentalne muzike šalju na sve strane sveta, dok se, najzad, pomoću aparata za bežično telefoniranje, ne nađu u čovečijem uhu, tamo, daleko.

Sva je sala zastrta u svim pravcima i zidovi su tapetovani vunenim gabardinom kaki-boje. Pod je zastrt debelim i teškim zastorima, a tavanica je sva pokrivena belom polusvilenom materijom u talasastom obliku.

Pred velikim mikrofonom, koji visi u jednom uglu, pred kojim se izvode koncerti, i koji je tako osetljiv da može primiti i bestraga daleko otpraviti i najmanji šum u sali, stoje pultovi za note. Rezervisano je mesto za klavir koji će se uskoro postaviti. I zamislite ovu sliku: pevački hor, ili muzika, stane pred mikrofon i otpočne sa koncertom. Zvuci pesme zatalasaju metalnu membranu u ovom mikrofonu, kao pribogu i kod mikrofona u rogu kod običnog telefonskog aparata, ona, membrana, u svima nijansama, u najfinijim nijansama, da se može čuti i muva kad zuji, pokreće se, vibrira i verno prenosi boju glasa i sve njegove osobine, na aparate rakovičke radio-stanice, odakle ih, pomoću jake struje sa vidokom ičestalošću, snažno baca preko visoke antene u beskonačnost. Zatalasani etar, prolazeću pored sviju radio-stanica na svom putu, utiče na sve prijemne aparate preko antene, gde se amplificira (uveličava) glas na naročitom aparatu (amplifikatoru), kao što se kod mikroskopa uveličava geometrijska figura, a onda u potpunoj formi i boji zatreperi pesma ili reč u telefonskoj slušalici na vaše uho…

Predajnik ove radio-telegrafske stanice nalazio se u Rakovici, preciznije na Miljakovcu, negde na prostoru između današnjih ulica Dimitrija Koturovića, Borske, Vareške, Velizara Stankovića i Miljakovačke šume. Na retkim fotografijama iz tog perioda vide se masivni stubovi koji su nosili antene i svedočili o snazi predajnika. Pored Centralnog biroa u Ulici Kneza Mihaila, emisiona stanica u Rakovici bila je vezana i sa prijemnom stanicom na Zapadnom Vračaru.

Od 1929. g. – zgrada SANU, Kneza Mihaila 35

Od marta 1929. godine, sa novim kapitalom i znatno većim programskim i ekonomskim ambicijama, Radio Beograd A.D. je u novu epohu svog razvoja zvanično ušao 24. marta 1929. godine iz zgrade Srpske akademije nauka i umetnosti. Pored podrške Ministarstva pošta i telegrafa i drugih resornih tela, Akcionarsko društvo je novac za pokretanje savremenije stanice obezbedilo i zahvaljujući inženjeru Robertu Vegeu i dr Gustavu Braunu, koji su zastupali bečku firmu Mihael AG, ali je razliku doplatio i Džulijus Hanau, uvodeći u posao londonsku firmu Markoni koja je ubrzo postala prvi finansijer, što je ostala sve do podržavljenja Radio Beograda 1939. godine.

Dva rešetkasta gvozdena stuba, svaki visine 20 metara, pričvršćena su čeličnim užadima za krov zgrade, a služili su kao nosači antene. Između stubova razapet je horizontalni deo tzv. T – antene, sastavljene od nekoliko upletenih žičanih provodnika… Na drugom spratu Akademije nauka, u jednoj manjoj prostoriji, nalazili su se pojačavači i sva ostala studijska tehnika. U potkrovlju je postavljen predajnih snage 2,5 KW, što je u ono vreme bilo iznad snage prosečnih evropskih srednjetalasnih predajnika.

Iznad mikrofona marke „Markoni-Rajs” koji je bio opremljen crvenom signalnom lampicom, bilo je napisano upozorenje:

 
CRVENO SVETLO KADA SINE

VASIONE TALASI BRZI

TVOJ VEĆ PRONOSE GLAS.

CEO SLUŠA TE SVET!

 
Od 1944. g. – zgrada Ministarstva šuma i ruda i Ministarstva spoljnih poslova, ugao Kneza Miloša i Nemanjine

Na ovoj adresi najpre je, od 1936. godine bila smeštena Kratkotalasna radio-stanica Centralnog presbiroa Kraljevine Jugoslavije. Pošto je tridesetih godina prošlog veka radio bio jedno od najznačajnijih sredstava propagande, u državnom inteersu bilo je i da ima radio-stanicu koja će se obraćati na drugim jezicima slušaocima u inostranstvu, a na našem dijaspori. Kratkotalasna stanica, u kojoj su profesionalne karijere gradili neki od doajena Radio Beograda, poput Miroslava Mitrovića ili Radivoja Markovića, bila je zadužena i za pripremanje vesti za Radio Beograd. U to vreme je Beograd bio jedini grad na Balkanu koji je imao čak dve radio-stanice.

U šestoaprilskom bombardovanju Beograda pogođena je i oštećena palata Srpske kraljevske akademije u kojoj se nalazio Radio Beograd, koji tada prestaje sa radom. Okupaciona stanica Soldatensender Belgrad vrlo brzo po kapituliranju Jugoslavije počela je sa radom upravo u prostorijama Kratkotalasne stanice, u zgradi Ministarstva šuma i ruda (sada Ministarstvu inostranih poslova) u Ulici Miloša Velikog. Ova stanica, koja ni na koji način ne nastavlja kontinuitet Radio Beograda, ostavila je pečat kako u umetničkom životu okupiranog grada, tako i kao svojevrstan pop-kulturni fenomen u opštem vihoru Drugog svetskog rata.

Radio Beograd se odmah po oslobođenju javio sa iste adrese, 10. novembra 1944. rečima glumca Ljubiše Jovanovića: „Govori slobodna Radio-stanica Beograd! Smrt fašizmu, sloboda narodu”. Posleratno konsolidovanje programa teklo je uporedo sa obnovom razrušene zemlje. Već 1945. godine postavljen je ponovo predajnik na zgradu Akademije nauka, a obnovljen je i predajnik velike snage u Makišu.

Od 1947. g. – zgrada Zanatskog doma u Hilandarskoj 2

Iako je formalno odluka o preseljenju doneta još 1947. godine, adaptacija zgrade Udruženja zanatlija, dela arhitekte Bogdana Nestorovića iz 1933. godine, trajala je skoro godinu dana, tako da je Radio Beograd na ovoj adresi od jula 1948. godine. U zgradi u samom srcu Beograda nekadašnje samačke i hotelske sobe su preuređene u studije i kancelarije. Tokom prethodnih 76 godina spikeri Radio Beograda su najvažnije vesti čitali sa ove adrese, to je mesto gde su nastajali voljena i rado slušana muzika, radiofonijski eksperiment, odakle su se slušaoci upoznavali sa tokovima savremene literature, sa najsvežijim aktuelnostima u politici, sportu, umetnosti…

Svih ovih godina, bez obzira na lokaciju sa koje se slušaocima obraćao, Radio Beograd je bio i ostao jedan od nosećih stubova ovog društva, hram kulture i lepog i pravilnog govora, kuća proverene i brze informacije, generator dobre zabave i najkvalitetnije muzike. Iz veka u vek.