Časlav Koprivica: Španija i Hispanoamerika – ide(j)ologija i praksa imperijalne borbe za opstanak (1)

Iz rukopisa knjige Časlava Koprivice Drama duha. Evropa između zavičaja i misije, emitovaćemo drugi deo poglavlja posvećenog Španiji i hispano-američkom svetu. Dok je u prethodnom ciklusu težište pažnje bilo na usponu Španije od male hrišćanske kraljevine do ogromne imperije, u ovom delu svoje studije autor se bavi njenim postepenim zaostajanjem za drugim evropskim kolonijalnim silama i konačnim padom, uz gubitak i teritorija i uticaja u svom nekadašnjem prekomorju.

Kako primećuje Koprivica: „U 18. stoljeću, što zbog imanentne ekonomske neodrživosti dotadašnjeg kolonijalnog projekta, što zbog izazova i uzora koji im je sobom donio direktni, i sve uspješniji imperijalni konkurent, Engleska, Dvor odlučuje da promijeni odnose između dva dijela Kraljevine, da ih uredi na ’racionalnim’ osnovama, tako da bi ubuduće špansko prekomorje suštinski služilo kao resurs poluostrvske matice”. Iz ovoga je sledilo da će odnosi matice i prekomorja ubduće dalekosežno zavisiti od mogućnosti uspešnog mirenja međusobno protivrečnih zahteva – očuvanje asimetrične koristi Španije od njenih kolonija, uz zadržavanje utiska (ili privida) u samim kolonijama da je i njima takav odnos od koristi – što se pokazalo kao nepopravljiva iluzija. Kao što autor studije objašnjava: „Jednostavna, prevashodno interesno definisana korelacija činila je neispunjivim zahtjev uzajamnosti, a pošto se kreolci više nijesu osjećali kao španski kolonisti, razilaženje Španije i Amerike postalo je povijesna neminovnost, koja je samo slučajno bila ubrzana francuskom invazijom i krizom španske vlasti početkom 19. stoljeća… Razilaženje moderne situacije i modernog imperijalnog poduhvata, na jednoj strani, i za sebe predmoderne, srednjovjekovne, bezobzirno samo-osvajačke paradigme, na drugoj, bilo je nužno, što daje za pravo da se čitav španski prekomorski imperijalizam posmatra kao jedan vid veličanstvene povijesne veleslučajnosti, a Španska imperija kao tragični junak moderne evro-svjetske imperiocentrične povijesti”.

Čitao Aleksandar Božović.
Urednica Tanja Mijović.