Vladimir Milisavljević: Alkibijadov paradoks

U prvoj emisiji ciklusa prenosimo izlaganje Vladimira Milisavljevića pod nazivom „Alkibijadov paradoks: Bolest, lečenje i promena režima u hipokratovskoj medicini i imperijalnoj politici”, u kojem autor razmatra analogije između hipokratovske medicine i državne politike. Naime, Tukidid u svojoj Istoriji Peloponeskog rata navodi skupštinske govore dvojice istaknutih Atinjana, Nikije i Alkibijada, koji su izabrani za vojskovođe u predstojećem pohodu na Siciliju. Nikija se protivi nastojanju da se područje atinske vlasti proširi i svoj govor završava poređenjem dobrih državnika sa lekarima, pozivajući se na hipokratovsku formulu prema kojoj je zadatak lekara „da pomogne, ili bar da ne šteti”. Alkibijad, suprotstavljajući se Nikijinom predlogu, dalje razvija analogiju između državnika i lekara. Polazište njegove argumentacije srodno je stanovištu iz hipokratovskog spisa O režimu kod akutnih bolesti. Uzrok bolesti je promena kojom se narušava zdravlje shvaćeno kao ravnoteža među suprotnostima. Lekar treba da izleči pacijenta, međutim, nije dobro da se on rukovodi apstraktnim merilom idealnog zdravlja i da pokuša da povrati apsolutnu ravnotežu naglo menjajući uobičajeni režim bolesnika, jer time može još više da pogorša njegovo stanje. Prema Alkibijadu, to ne sme da čini ni državnik. Štaviše, moglo bi se reći da državnik treba da pođe od postojećeg stanja konkretnog polisa kao novouspostavljene individualne norme – novog stanja „ravnoteže u neravnoteži” – koje, i pored toga što nije najpoželjnije, ne treba menjati, jer će se time država izložiti opasnosti od potpune propasti. Odatle proizlazi da Atina treba da nastavi svoju osvajačku politiku umesto da je promeni i postane nepokretna i neaktivna. Paradoks se sastoji u tome što Alkibijad svoje opredeljenje za atinsku imperijalističku politiku brani konzervativnim argumentima. Pored toga, pokazuje Milisavljević, on u svom govoru ide i dalje od hipokratovskog uzora, budući da osporava svaku mogućnost povratka polisa u prvobitno stanje ravnoteže.

Urednik: Predrag Šarčević