Dragoljub Popović: Mesto jugoslovenskog socijalizma u uporednom pravu

Kako zapaža Dragoljub Popović, socijalističko pravo je u Jugoslaviji prošlo kroz dve razvojne faze. U prvoj, kratkotrajnoj, predstavljalo je pravo takozvane narodne demokratije; u drugoj, znatno dužoj, moglo bi se označiti kao samoupravno socijalističko pravo. Uporednopravnim razmatranjem o jugoslovenskom socijalističkom pravu postavljaju se dva pitanja: prvo, da li je to pravo tokom obe faze razvitka pripadalo socijalističkoj pravnoj porodici i, drugo, da li je u okviru porodice kojoj je pripadalo poznavalo specifičnosti, koje bi mu donele poseban položaj.

Samoupravno socijalističko pravo razvilo je dve ključne ustanove – samoupravljanje i društvenu svojinu. Usled nerazvijenosti pravničkog metoda i bekstva od egzegeze, uslovljenog karakterom političkog režima, te dve ustanove su ostale bez pravničke definicije. Iako su bile povezane, njihova uloga i domašaj su se razlikovali. Samoupravno socijalističko pravo bilo je ideološki utemeljeno u marksizmu. Ono je razvilo visok stepen jezičke originalnosti, koja nikako nije za pohvalu. Nazivi pravnih pojmova su često bili rogobatni, a pravničko izražavanje komplikovano. Jezički izraz je služio prikrivanju autoritarne suštine režima. Najzad, mada ne i na poslednjem mestu, uprkos autoritarnosti jugoslovenskog društvenog sistema, stepen represije bio je u samoupravnom socijalističkom pravu primetno niži od onog u drugim socijalističkim državama. Analiza pravnih ustanova i njihovih osobina, kao i načina funkcionisanja socijalističkog prava u Jugoslaviji nudi odgovor na postavljena pitanja. Jugoslovensko pravo je, kako u doba narodne demokratije, tako i samoupravnog sistema, pripadalo socijalističkoj pravnoj porodici. U okviru te porodice ono je tokom druge faze razvitka, usled specifičnosti pojedinih pravnih ustanova, zauzimalo osobeno mesto, smatra Popović.

U sutrašnjoj emisiji možete slušati izlaganje Miloša Zdravkovića „Pravna kultura socijalističke Jugoslavije”.

Urednica ciklusa Tanja Mijović.