Radomir Putnik: Smrt Kneza Mihaila Obrenovića u srpskoj drami (1)

Ove godine navršava se 200 godina od rođenja kneza Mihaila Obrenovića, a njegovo ubistvo 29. maja 1868. (po starom kalendaru) jedan je od najznačajnijih događaja u političkoj istoriji Srbije. Njegova druga vladavina, kada je stupio na presto posle smrti kneza Miloša, bila je obeležena dvema osnovnim linijama: prva je bila posvećena unutarnjoj politici i težila je da prbliži Srbiju civilizacijskim tekovinama Evrope, a druga, i može se reći prioritetnija namera ticala se spoljne politike – Knez Mihailo je radio na povezivanju svih balkanskih naroda na vojnom planu i bio je spreman da povede zajedničku vojsku turske carevine radi konačnog proterivanja Turske sa Balkana.

Na početku teksta Radomir Putnik navodi opise atentata kako su ih zabeležili Živan Živanović i Slobodan Jovanović, a potom analizira sedam srpskih drama u kojima je ovaj događaj predstavljen. Najpre će biti reči o delu Đorđa Maletića Posmrtna slava Kneza Mijaila Obrenovića III, koje nosi nosi podnaslov Slika iz narodnog života, a pisano je povodom otvaranja zgrade Narodnog pozorišta u Beogradu i trebalo je da objedini tugu za ubijenim inicijatorom podizanja teatra i prosvećenim apsolutistom knezom Mihailom, kao i radost što je Srbija, napokon, dobila pozorište čime je stala uz rame državama koje neguju nacionalnu kulturu, jezik, pismenost i umetnost.

U nastavku teksta autor će prokomnetarisati drame: Ubiše Knjaza Žike Lazića, Knez Mihailo Svetlane Velmar Janković, Topčiderska tragedija Olivere Pantović, Smrt na izletu Miladina Ševarlića, Anastas Zorice Simović i Knjaz Miodraga Ilića.

„Ako Maletićevu apoteozu kneza Mihaila izdvojimo iz ovog korpusa drama, budući da je pisana namenski, kao prigodno štivo pogodno za otvaranje Narodnog pozorišta, i posmatramo je prevashodno kao epsko-dramsku formu prikladnu za ceremonijalno otvaranje teatra, a manje kao organizovani dramski tekst, preostaće nam šest drama savremenih srpskih pisaca o tragičnoj sudbini srpskog kneza koji, kako se prikazuje u pozorišnim komadima, nije bio kadar da se izbori sa problemima unutarnje i spoljne politike sa kojima se Srbija njegovog doba suočavala. Zajednički imenitelj svih šest drama jeste upravo ličnost kneza Mihaila koja je prikazana kao žrtva, koliko oštro sukobljenih političkih interesa evropskih sila, toliko i sopstvenih zabluda od kojih je, nema sumnje, najveća da je srpski narod uz njega. Dodatnu nevolju, koja je uticala na Mihailovu ličnu sudbinu, predstavljao je nesređen porodičan, što će reći bračni život sa kneginjom Julijom, a potom i izbor rođake Katarine za buduću suprugu. Zbir svih okolnosti u kojima se knez Mihailo obreo, kome je pridodata još i najava incestuoznog braka, stvorili su od kneza Mihaila tragičnu ličnost”, zaključuje Radomir Putnik.

Čitao je Aleksandar Božović.
Urednica ciklusa: Tanja Mijović.