Muzika u vreme Marije Terezije

Marija Terezija stupila je na presto nakon smrti svog oca, cara Karla VI, na osnovu posebnog zakona koji je donet kako bi se nasleđivanje krune omogućilo ženskim potomcima monarha. Ipak, pojedine evropske zemlje, suparnice Austrije, poput Pruske i Francuske, videle su u ovome priliku da izazovu nestabilnost i povećaju svoje teritorije, te su započele osmogodišnji Rat za austrijsko nasleđe. Jedna od posledica turbulentnih političkih okolnosti koje su obeležile dolazak Marije Terezije na vlast bila je i štednja na bečkom dvoru kada su u pitanju muzički događaji. Posle smrti kapelmajstora Johana Jozefa Fuksa 1741. godine, vodeći muzičar na dvoru bio je Georg Rojter, koji se pre svega starao za bogoslužbena izvođenja muzike. Iako ovo predstavlja jedno od najplodnijih razdoblja Rojterovog stvaralaštva, tokom četrdesetih i pedesetih godina 18. veka kompozitor je neprestano morao da se bori sa nedostatkom novca za muzičare, te čak i sa preporukom carice da se, po potrebi, bogoslužbena muzika u potpunosti liši instrumentalne pratnje.

Nakon Rojterove smrti na njegovo mesto kao dvorski kapelmajstor došao je Florijan Leopold Gasman, koji je pre svega bio poznat kao operski kompozitor i koga je Habzburški dvor u prethodnim decenijama često angažovao da komponuje muziku za proslave. Kao kapelmajstor, Gasman je započeo važnu reformu biblioteke, kao i sastava kapele, ali se na ovom položaju zadržao samo dve godine, pošto je 1774. poginuo u nesrećnom padu iz kočije. O poštovanju koje je gajila prema ovom kompozitoru svedoči i podatak da je carica Marija Terezija preuzela ulogu kume na krštenju Gasmanovog deteta, nakon njegove iznenadne smrti.

Među omiljene kompozitore ove austrijske carice svakako se ubraja Johan Adolf Hase, koga je ona nesebično podržavala tokom šezdesetih godina 18. veka. Pored opera koje je pisao za bečki dvor, u Haseovom opusu iz ovog perioda posebno se izdvajaju kamerna vokalna ostvarenja, u formi prigodnih kantata, koje su se izvodile u krugu dvorjana i carske porodice, a u kojima je, kao vokalna solistkinja, povremeno nastupala čak i sama Marija Terezija.

Autor Srđan Atanasovski
Urednik Ksenija Stevanović