Muzika za orgulje

Ovaj umetnik, rođen početkom sedme decenije 16. veka, bio je prvi značajni kompozitor muzike za orgulje u Francuskoj. Odrastao je u Sent Omeru, gradiću koji je u to vreme teritorijalno pripadao španskim posedima na severu Evrope, gde je stekao prva znanja iz oblasti muzike, najpre učeći u lokalnoj katedrali, a potom i radeći kao sveštenik i orguljaš. Godine 1585, Titeluz se preselio u Francusku, u Ruan, koji je u to vreme predstavljao značajan umetnički i muzički centar. Tri godine radio je kao orguljaš u crkvi Svetog Jovana, da bi zatim dobio mesto glavnog orguljaša Ruanske katedrale, gde je i ostao do svoje smrti 1633. godine. Zajedno sa graditeljem Krespenom Karlijeom, Titeluz je odigrao značajnu ulogu u formiranju francuskog stila izrade orgulja i bio je konsultovan prilikom gradnje instrumenata u nekim od najznačanijih kulturnih centara ove zemlje, poput Sen Denija, Poatjea i Amijena.

Titeluz je bio i pesnik, ali i teoretičar, koji se zanimao za tada aktuelna pitanja poput strukture modusa, temperovanja i odnosa intervala, prirode zvuka i neobičnih akustičkih fenomena, kompozicionih tehnika i inovacija u notaciji, kao i načina uodnošavanja teksta i muzike. U predgovorima svojih kompozicija za orgulje, Titeluz je raspravljao o novinama u gradnji instrumenata, kao i o izvođačkoj praksi, težeći da obuči orguljaše kako o značaju i mestu orguljske muzike u crkvenim obredima, tako i o metodama izvođenja.

Titeluzova dela nastajala su u prelaznom periodu između renesanse i baroka. U njima se mogu prepoznati ideali renesansnog kontrapunkta, posebno u fugiranim odsecima koji poseduju veliku sličnost sa motetima iz 16. veka, a tu su i modalna organizacija i četvoroglasna faktura, takođe, preuzeti iz vokalne tradicije prethodne epohe. Njegov stil istraživači opisuju kao konzervativan, oslonjen na strogoću i svedenost koja je dominirala francuskom muzikom u periodu kada je počela implementacija reformi Tridentskog koncila. Ipak, u Titeluzovim kompozicijama ima i izrazito hromatskih pasaža, slobodnijeg tretmana disonanci, uvođenja improvizovane ornamentacije, detaljnih metričkih oznaka i korišćenja intabulacija prilikom štampanja, što će sve postati značajne odlike francuske barokne orguljske škole.

Kompozicije za orgulje ovog autora su bile zasnovane na napevima gregorijanskog korala, a izvođene su u alternaciji sa nastupima hora tokom službi u crkvi. Dvanaest kompozicija iz ciklusa Crkvene himne, podeljene su u stihove, koji mogu bili ili zasnovani na kantus firmusu, ili na parafrazama ovih napeva koje Titeluz podvrgava fugiranom tretmanu.

Urednica emisije: Ivana Neimarević