Ruđer Bošković – univerzalni stvaralac među utemeljivačima savremene nauke

Ruđer Bošković je univerzalan stvaralac: filozof, matematičar, astronom, fizičar, inženjer, teolog, književnik i diplomata. Ceo radni vek proveo je u inostranstvu, gde je stekao i svetsku slavu.

Bio je profesor univerziteta, osnivač i projektant Milanske opservatorije, najmodernije u svom dobu, i direktor Optičkog instituta Francuske mornarice. Smatra se pretečom teorije relativnosti, koju je izložio u svom kapitalnom delu „Teorija prirodne filozofije svedena na jedan jedini zakon sila koje postoje u prirodi“, jer su za njega vreme i prostor relativni.

Jedinstvenim zakonom sile, prema kome se smenjuju privlačna i odbojna sila između čestica u zavisnosti od njihovog razmaka, doprineo je otkriću strukture atoma i podstakao dalji razvoj shvatanja strukture materije.

Bio je i začetnik modernog građevinskog inženjerstva, jer je u radu na sanaciji kupole Bazilike svetog Petra formirao prvi mehanički model jedne građevine u istoriji. Bošković je autor teorije o aberaciji svetlosti, a zvezde je zamišljao kao veća ili manja sunca.

Osnivač je praktične astronomije i pionir u ispitivanju i izračunavanju grešaka mernih instrumenata. Poznat po izumima instrumenata za astronomska merenja, kao što su prizma sa promenljivim uglom, kružni mikrometar i teleskop napunjen vodom, i po poboljšanju instrumenata za merenje vremena i uglova.

Prvi je odredio visinu troposfere, prečnik sunca i jednačinu kretanja kometa. Za prva merenja oblika naše planete izumeo je geodetske merne letve sa stalcima.

Dnevnik sa ekspedicije

Po proračunima astronoma, Venera je trebalo je da u 1761. godini prođe ispred Sunca. Matematičkom analizom utvrđeno je da će se taj događaj najbolje videti iz Carigrada, Englesko kraljevsko društvo organizovalo je naučnu ekspediciju za Carigrad.

U ekspediciji je bio i Ruđer Bošković, koji je tokom ekspedicije vodio dnevnik, a putovanje je trebalo da omogući brojne vredne podatke kako bi se konačno utvrdilo raspojanje Zemlje od Sunca.

Nastao je putopis Dnevnik sa puta iz Carigrada u Poljsku u kome je Bošković uspeo da spoji književnost i nauka a pre nego što se pojavio italijanski original, to delo je već bilo prevedeno na nemački, francuski i poljski jezik.

Za kratko vreme putopis je bio „razgrabljen" i čak ni sam Ruđer Bošković nije uspeo da dobije primerak. Putopis je preveo, 1937. godine, dr Dušan Nedeljković - delo koje je vek i po čekalo prevod na naš jezik. 

Ruđer Bošković umro je 13. februara 1787. godine u Milanu.