Kosovac, Kosovar ili Kosmetlija, šta je pravilno, a šta uvredljivo

KOSOVO I METOHIJA. Naziv Kosovo je nastao prema ptici kosu, a Metohija po metohu, crkvenom posedu.

Staro ime Metohije je Hvosno (u početku Hvostno), po korovskoj biljci koju je slovenski živalj nazivao hvost (što znači rep).

U Hvosnu su se osnivali i širili metosi stvarajući Metohiju.

U Ustavu piše Kosovo i Metohija, a skraćeno ga možemo pisati kao Kosmet ili KiM.

SRPSKI TOPONIMI. Peć je dobio ime po staroj slovenskoj reči pešt, što znači pećina, Priština po opet staroj slovenskoj reči prišt (izbočina), dok je Mitrovica nazvana po Crkvi Svetog Dimitrija.

KOSOVAC I KOSOVKA. A kako se zove stanovnik Kosova?

Rečnik Matice srpske kaže da je Kosovac „stanovnik, žitelj Kosova; onaj koji je poreklom s Kosova“.

A Kosovka (ili Kosovkinja) je „stanovnica, žiteljka, Kosova; ona koja je poreklom s Kosova.

U narodnim pesmama, uz imenicu „Devojka“, označava lik devojke koji je postao simbol dobrote, plemenitosti i milosrđa.

KOSOVAR. U Rečniku Matice srpske imamo jedan dodatak: „Ne Kosovar – to je albanski oblik“. Kako je uopšte taj oblik prodro u srpski jezik?

Kosovar je u srpski (srpskohrvatski) dospeo iz albanskog jezika.

SUFIKS -AR. U albanskom ima mnogo primera sa sufiksom -ar: detar – „mornar“, katundar – „seljak“, këpucar – „cipelar, obućar“, qutatar – „građanin“, gazetar – „novinar“ itd.

Taj sufiks je veoma produktivan i u srpskom, ali se kod nas njime izvode imenice sa značenjem pre svega zanimanja i vršioca radnje, dok se u albanskom upotrebljava da označi i stanovnika naseljenog mesta.

Oblička sličnost sa mnogim srpskim rečima može biti razlog zbog kog je oblik Kosovar negde u narodu prihvaćen kao srpska izvedenica na -ar.

Isto tako je i u albanskom jeziku je, baš zbog pominjanog sufiksa, odomaćena srpska reč govedar, govadar, iako postoji i njihova lopar („kravar”).

Baš zbog tih sličnosti, naš lingvista Dragutin Mićović je u članku „O srpskohrvatskim i albanskim imenicama na -ar“ (1976) pokušavao da dokaže da je oblik Kosovar „u duhu srpskohrvatskog jezika“.

O KOSOVARIMA DANAS. U novijim naučnim radovima (pre svega „Jezičkom savetniku“ Rade Stijović) ističe se da se etnici u srpskom tvore pomoću sufiksa -janin (Puljanin, Kuljanin).

Zatim, sufiksom -anac (Austrijanac, Belgijanac), kao i sufiksom -ac (Angolac, Solunac).

Kosovac ide u treću grupu, a za Kosovara nema mesta: imena stanovnika u srpskom jeziku ne mogu se graditi pomoću sufiksa -ar.

Da su Srbi sa Kosova Kosovci tako kaže lingvistika, ali i sam taj narod, a naziv Kosovari za njih je pogrdan. A tako kaže i tradicija: junak naše narodne poezije je Jovan Kosovac.

Inače, oblik Kosovari prihvaćen je i u nekim zapadnim jezicima, na engleskom je Kosovars, dok su na nemačkom Kosovaren.

ĐAKOVAR. U svom radu D. Mićović pominje da se „u familijarizovanom (srpskohrvatskom) govoru stanovnika ove pokrajine može čuti i Đakovar, kao što su zabeleženi primeri Đakova, a onda i Đakovac, Đakovka“.

Oblik Đakovar je albanskog porekla (gjakovar, mada se kod Albanaca sreće i gjakovas) i za nas nije prihvatljiv kao ni Đakovac, Đakovka.

Pravopis srpskog jezika je i tu isključiv: „Đakovica, Đakovičanin, Đakovičanka; đakovički.“

Ipak, Srbi poreklom iz Đakovice za sebe kažu da su Đakovčani, dakle bez „i“.

KOSMETLIJA. U skladu sa skraćenicom Kosmet, ranije se upotrebljavao etnik Kosmetlija.

Reč je albanskog porekla (Kosmetli) i kao takva nije prihvatljiva za Srbe.

A ni za Albance, zbog Metohije u tom etniku.