Čekajući potpisivanje Temeljnog ugovora između SPC i Crne Gore

Umesto ranije dogovorenog svečanog potpisivanja Temeljnog ugovora između Srpske pravoslavne crkve i Crne Gore - višesatno čekanje, razgovor iza zatvorenih vrata, a od crnogorskog premijera, do sada neizrečeni razlozi za odlaganje.

"Njegova svetost patrijarh i prisutni arhijereji su izrazili veliko žaljenje i zabrinost za dalji položaj Srpske pravoslavne crkve i njenog vernog naroda, s obzirom na to da jedino sa njom, iako joj pripada apsolutna većina naroda u Crnoj Gori, nije potpisan Ugovor koji joj garantuje pravni položaj, a samim tim verska i građanska prava svetosavskog naroda, što predstavlja čin otvorene diskriminacije. SPC i njen verni narod i u ovim okolnostima neće odustati od odbrane svojih prava i svojih svetinja", saopštila je Srpska pravoslavna crkva.

Iako je potpis u zgradi patrijaršije izostao, u saopštenju Kabineta predsednika Vlade Crne Gore kažu da je potvrđeno opredeljenje da se ugovor potpiše.

"Sa Njegovom svetošću smo ostali u dogovoru da se usaglasimo oko termina potpisivanja temeljnog ugovora. Radujem se izboru novog mitropolita crnogorsko-primorskog uz veliku vjeru da će voditi narod poput svog prethodnika blaženopočivšeg mitropolita Amfilohija. Želimo da na najdostojanstveniji način što prije ugostimo patrijarha srpskog Porfirija u Crnoj Gori, kako dolikuje patrijarhu ali i gostoljubivom i vjernom crnogorskom narodu", saopštio je Krivokapić.

Da je dogovor pod znakom pitanja bilo je jasno pre poletanja aviona ka Beogradu. Tada je crnogorski premijer na Tviteru saopštio da će predložiti da se ugovor potpiše 30. oktobra na godišnjicu smrti mitropolita Amfilohija kao i da je volja naroda Crne Gore da na mestu novog mitropolita bude episkop budimljanosko-nikšićki Joanikije.

"Ja sam od premijera Crne Gore zahtevao da realizuje svoje obećanje i potpiše Temeljni ugovor sa SPC, a ne da se meša u izbor mitropolita crnogorsko-primorskog, što je u isključivoj nadležnosti Svetog arhijerejskog sabora SPC. Takođe je apsurdan predlog gospodina Krivokapića da se Temeljni ugovor potpiše 30. oktobra, što je "svojevrstan politički manevar i ne može se podvesti pod dobronameran gest koji bi vodio smirivanju dugotrajnih tenzija, čije je rešavanje bilo ključni prioritet Krivokapićeve vlade", rekao je episkop Joanikije.

Poznavaoci prilika smatraju da crnogorski premijer nije ni imao nameru da potpiše Temeljni ugovor jer on nema elemenata da postane osnivački akt Pravoslavne crkve u Crnoj Gori.

"Sveti arhijerski sinod Srpske pravoslavne crkve 25. marta 2021. doneo je odluku da eparhije u Crnoj Gori mogu nositi ime isključivo Srpska pravoslavna crkva i da se pod tim imenom može potpisati Temeljni ugovor sa Crnom Gorom i doneta je odluka da ga u ime SPC potpisuje patrijarh srpski Porfirije i Krivokapić sa strane Crne Gore. Ta odluka je konačna i ne može se promeniti, a Krivokapić je krenuo sa namerom da unedogled prolongira potpisivanje Temeljnog ugovora", ukazuje istoričar Aleksandar Raković.

Uslovi da se potpiše Temeljni ugovor stekli su se kada su izmenjene sporne odredbe Zakona o slobodi veroispovesti, a zbog kojih je SPC sa prethodnom crnogoroskom vladom imala brojne nesuglasice. To je rezultiralo i višemesečnim protesnim litijama. Temeljne ugovore Crna Gora je 2011. potpisala sa Svetom stolicom a 2012. sa islamskom i jevrejskom zajednicom.