Savremena srpska muzika – Dela Marka Nikodijevića

Ovaj umetnik, rođen 1980. godine u Subotici, završio je Odsek za kompoziciju i orkestraciju na Fakultetu muzičke umetnosti u Beogradu 2003. godine, studirajući u klasama profesora Srđana Hofmana i Zorana Erića. Po završetku studija, stručno usavršavanje nastavio je na Visokoj školi za muziku u Štutgartu u klasi Marka Strope. Marko Nikodijević je jedan od najuspešnijih autora srednje generacije na evropskoj muzičkoj sceni - njegova dela su nagrađivana na prestižnim takmičenjima poput Gaudeamusove muzičke nedelje, na kojoj je 2010. godine osvojio Prvu nagradu, potom na Međunarodnoj tribini kompozitora, gde je 2009. godine njegovo ostvarenje Music Box pohvaljeno u obe kategorije, kao i na Brandenburškom muzičkom bijenalu. Nakon što je 2005. godine dobio nagradu „Franc List”, bio je angažovan kao stalni kompozitor u Vajmaru, a dobitnik je i državnih stipendija nemačkih pokrajina Baden Virtemberg, Meklenburg-Zapadna Pomeranija i Donja Saksonija. Nikodijević je tokom 2012-2013. godine bio dobitnik stipendije Cité International des Arts u Parizu, a 2013. bio je i jedan od trojice dobitnika prestižne nagrade fondacije Ernst fon Simens. Godinu dana kasnije odlikovan je i Nemačkom kompozitorskom nagradom u kategoriji „Promocija novog talenta”.

Poslednjih godina njegove kompozicije su bile izvođene na festivalima poput Dana nove kamerne muzike u Vitenu, festivalu u Donauešingenu, Varšavskoj jeseni, dok je njegova opera Vivije: noćni izveštaj 2014. godine otvorila minhensko Bijenale. Orkestarska muzika ovog autora počela je sve češće da se pojavljuje na repertoaru jednog od najuzbudljivijih dirigenata današnjice, Teodora Kurencisa, počev od 2017, da bi tokom narednih godina njihova saradnja bila dodatno produbljena.

Prošle, 2020. godine, uprkos svim teškoćama, premijerno je u Minhenu, u Bavarskoj državnoj operi predstavljen do sada medijski najeksponiraniji projekat Marka Nikodijevića - saradnja sa Marinom Abramović na operi Sedam smrti Marije Kalas, za koju je ovaj autor komponovao muziku.

Tokom sezone 2019/2020. godine, Nikodijević je bio rezidencijalni kompozitor Simfonijskog orkestra Berlinskog radija, sa čijim dirigentom, Vladimirom Jurovskim je prvi put sarađivao 2014. godine. Od tada, po rečima kompozitora, imao je želju da za ovog umetnika i njegov ansambl napiše jedno orkestarsko delo. Prilika se ukazala prošle godine, kada je premijerno predstavljena kompozicija Da ispravitsja – soba za molitvu sa noćnom stražom. Ovo delo inspirisano je Osmoglasnikom i predstavlja prvo takvo ostvarenje u Nikodijevićevom opusu. Govoreći o svojoj fascinaciji ovim modalnim sistemom, kompozitor je naveo: „... Oktoih je pogled u duboku muzičku prošlost. Muzika pravoslavne crkve je u suštini već vekovima ostala jedan istinski mistični kosmos, nedodirnuta daljim istorijskim razvojem muzike. Ova muzika je svedena na suštinu. Horski pevani bordunski tonovi i dugo držani ležeći tonovi stvaraju sopstvenu pratnju ovim napevima. Stalna smena disonance i harmonije kao i upotreba netemperovanih intervala i vokalnih ornamenata stvara u pravoslavnoj muzici jedinstvenu boju i zvučni svet... Mističnost i metafizika ove muzike duboko su me dodirnuli. Konačno se osećam slobodnim i nepristrasnim da bih mogao da se pozabavim sakralnom (i svetovnom) srpskom muzičkom tradicijom”, zaključuje Marko Nikodijević. Kao osnovu za ovo delo, autor je odabrao stihiru u petom glasu, „Da ispravitsja molitva moja”, dok muzički, delo započinje iz bordunskog tona „ge”. Melodija počinje lagano da se razvija dok ne dosegne svoj originalni modus, dok se iz fragmenata, koji se sa svakim ponavljanjem dalje šire, formira jedna veća, neprekinuta zvučna slika.

Pored snimka premijernog izvođenja ovog dela, u interpretaciji Simfonijskog orkestra Berlinskog radija pod upravom Vladimira Jurovskog čućete i Nikodijevićevu kompoziciju Đezualdo dab – prostor sa izbrisanom figurom, kao i kompoziciju Cvetić, kućica... la lugubre gondola koju će interpretirati Simfonijski orkestar Austrijskog radija pod upravom Džonatana Stokhamera.

Urednica emisije: Ivana Neimarević