Lutka od porcelana stara 120 godina – svedočanstvo o davno minulom vremenu

Takozvani, biskvitni porcelan nastaje od smeše gline i vode koja pre termičke obrade najviše podseća na testo za kolače. Biskvitni porcelan, za razliku od običnog, kineskog porcelana, nema glazuru, te svojom prozirnošću mnogo bolje dočarava izgled i teksturu ljudske kože.

Lutke od ove vrste porcelana počele su da se proizvode u Francuskoj 1860. godine, a nekoliko godina kasnije i u Nemačkoj. Jedan od najznačajnijih proizvođača „biskvitnih lutaka“ bio je Arman Marsej. Marsej je rođen u Rusiji, a kada se preselio u Nemačku, 1884. godine kupio je jednu fabriku igračaka, a godinu dana kasnije, i fabriku porcelana u kojoj je proizvodio glave za lutke.

Lutke Armana Marseja prepoznatljive su po bucmastim dečjim licima, rumenih obraza, a kosa im je najčešće izrađena od prirodnih vlasi. Ručno su oslikane, imaju guste obrve i trepavice, staklene oči, karakteristično blago otvorena usta sa vidljiva četiri prednja zuba u gornjoj vilici.

Kao i svi proizvođači porcelanskih lutaka, Arman Marsej je, takođe, obeležavao gravurom svoje proizvode na zatiljku. Gravirani su bili godina proizvodnje, ime fabrike, autora ili njegovi inicijali, a ponekad broj kalupa, veličina lutke i ime države u kojoj su proizvedene.

„Lutka bakica“ iz Muzeja nauke i tehnike

Lutka sa biskvitnom glavom iz Muzeja nauke i tehnike, proizvedena krajem 19. veka u Nemačkoj, priča o jednoj porodici.

„Gospođa Ivana Dvornik Mihajlović ovu lutku je nasledila od svoje bake. Njen pradeda, gospodin Milisav Đorđević, rodom iz Bačine kod Varvarina, u potrazi za poslom prešao je u Kruševac, gde je 1898. godine otvorio svoju gvožđarsku radnju i postao veoma uspešan trgovac. Oženio se Zorkom, a 1900. godine dobili su ćerku jedinicu, Radmilu. Zbog prirode svog posla često je putovao u inostranstvo i donosio vredne poklone svojoj mezimici. Tako je sa jednog putovanja, iz Beča, doneo lutku od porcelana koja je u Srbiji na prelazu vekova bila pravo čudo od igračke“, navodi Daniela Pejović, viši kustos Muzeja nauke i tehnike.

Radmila se tom omiljenom igračkom igrala dugi niz godina i čuvala je skoro do kraja života, kada je lutku poklonila svojoj unuci, tada već srednjoškolki, koja ju je nazvala „lutka bakica“, dodaje Pejovićeva. Radmilina želja je bila da se lutka i dalje pažljivo čuva.

„Gospođa Radmila je preminula 1983. godine, a naša darodavka je došla na ideju da bi bakin zavet najbolje ispunila tako što bi lutku poklonila Muzeju nauke i tehnike, kako bi i mnoge druge buduće generacije dece mogle nešto da nauče o ljubavi između oca i ćerke – njenog pradede Milisava Đorđevića i njegove ćerke Radmile – ali i o lutkama proizvedenim u 19. veku, konkretno o ovoj lutki Armana Marseja“, objašnjava Daniela Pejović.

Novo ruho zahvaljujući arhitekti Gojku Vardi

Iako brižljivo čuvana, lutka stara više od 120 godina, zahtevala je restauraciju kako bi se pojavila u Galeriji igračaka Muzeja nauke i tehnike.

Restauracija je obuhvatala nadoknadu tri prsta koja su nedostajala na šakama, dva na desnoj i jedan na levoj, sanaciju pukotine na glavi sa zadnje strane potiljka, obnovu kose malo proređene od starosti i retuširanje celog tela i lica.

Originalna garderoba bila je u odličnom stanju i nije zahtevala restauraciju, već samo čišćenje. Lutka visoka 65 cm, na sebi ima ružičastu haljinu ukrašenu čipkom, sečenu ispod struka sa faltama, originalni donji veš od belog platna, ukrašen čipkom i belim vezom.

„Restauracija je poverena arhitekti Gojku Vardi, jednom od najčuvenijih industrijskih dizajnera na prostoru bivše Jugoslavije, koji je zadatak uspešno obavio. Muzej nauke i tehnike je u januaru 2019. godine u njegovu čast organizovao izložbu 'Gojko Varda – 60 godina posvećenih dizajnu' na kojoj je posetiocima predstavljen njegov bogat opus“, naglašava kustoskinja.

Iako većina nas voli nove stvari, što je razumljivo budući da se menjaju vremena, stilovi i moda, ipak, pokušajmo da sučavamo bar nešto što su nam ostavili preci, a što bi u budućnosti moglo da bude značajno našim potomcima.