Natalijina ramonda, cvet koji se kao feniks uzdiže iz pepela

Biljka Natalijina ramonda (Ramonda nathaliae) pripada tropskoj familiji, familiji gesneriace (Gesneriaceae), navodi gost Jutarnjeg programa, dr Uroš Buzurović, kustos botaničar Prirodnjačkom muzeja u Beogradu, ali se postavlja pitanje kako to da ona raste na području na kome vlada kontinentalna klima.

„Odgovor leži u činjenici da je pre oko dvadesetak miliona godina na našim prostorima, ali i na prostorima skoro čitave Evrope, vladala suptropska klima i da je na ovom području rastao veliki broj predstavnika tropskih i suptropskih familija“, objašnjava botaničar.

Međutim, kako je klima postajala sve hladnija veliki broj biljaka je nestajao sa naših prostora, a sa počerkom ledenog doba od pre oko dva i po miliona godina iščezli su gotovo svi predstavnici, osim predstavnici roda Ramonda, kao i roda Haberlea i Ankea iz familije Gesneriacae, koje su uspele da se sačuvaju do današnjih dana, da prežive nepovoljne uslove i prežive baš u klisurama i kanjonima na Balkanskom poluostrvu, dodaje dr Buzurović.

Natalijinu ramondu je otkrio dr Sava Petrović, učenik Josifa Pančića, koji ju je 1879. godine pronašao u okolini Niša, u Jelašničkoj klisuri na Radovanjskom kamenu, gde raste i danas. Može se naći i u Sićevačkoj klisuri, na Suvoj planini i na obroncima Šar planine. Na Balkanu se može naći i u Makedoniji i u severnoj Grčkoj.

„Doktor Sava Petrović je bio dvorski lekar kralja Milana Obrenovića i u čast kraljice Natalije, cvet je nazvao Natalijina ramonda“, napominje gost Jutarnjeg program.

Biljka Feniks

Ove biljke su karakteristične po tome što imaju sposobnost da prežive nepovoljne uslove, odnosno da tokom sušnog perioda pređu u stanje anabioze, takozvano pritajeno stanje tokom kog sve životne procese svedu na minimum, gotovo da se potpuno osuše, i u toj fazi ostaju sve dok ne dobiju dovoljnu količinu vlage.

„Ta karakteristika se najčešće javlja kod mahovina i kod lišajeva, ali samo kod nekih osamdesetak cvetnica. Kada nastupe povoljni uslovi, biljka se ponovo vraća u normalnu fazu, kao da oživi i zato ih nazivaju i biljkama koje vaskrsavaju, a same ramonde nazivaju i feniks biljkama“, navodi botaničar.

Natalijina ramonda nije jedini predstavanik ove familije u Srbiji, već postoji i srpska ramonda (Ramonda serbica) koju je na početku svoje karijere otkrio i opisao Josif Pančić na planini Rtanj.

„Međutim, on je prvo pomislio da je reč o jednom drugom rodu, rodu Haberlea koji se može naći u Bugarskoj i severoistočnoj Grčkoj, i nazvao je najpre Haberlea rodopensis, ali kada je uporedio biljke koje je našao na području Srbije s biljkama iz Bugarske, shvatio je da nije reč o haberlei i kao novu vrstu za nauku je opisao Ramonda serbica, i to je objavio u svom kapitalnom delu Flora Kneževine Srbije 1874. godine“, ističe dr Uroš Buzurović kustos botaničar Prirodnjačkog muzeja.

Ramonda serbica je šire rasprostranjena po Srbiji u odnosu na Natalijinu ramondu, a može se naći i u Crnoj Gori, Albaniji, Severnoj Makedoniji, Bugarskoj i Grčkoj.

„To su jedine dve vrste roda Ramonda koje postoje u Srbiji, a postoji i Ramonda myconi koja je rođaka srpske  i Natalije ramonde, i može se naći na Pirinejskom poluostrvu. To su jedine tri vrste roda Ramonda koje su opstale u Evropi“, naglašava botaničar.

Ramonda nathaliae se nalazi na spisku retkih, ugroženih i endemičnih biljaka Evrope, a u Srbiji je zaštićena zakonom kao prirodna retkost.