Vazduhoplovac pri nestalnom vremenu

Poznat je po teoriji ledenih doba, koja povezuje varijacije Zemljine orbite i dugoročne klimatske promene. Smatra se osnivačem matematičke klime i klimatskog modeliranja.

Njegov prvi doprinos nauci jeste delo „Kanon osunčavanja Zemlje" koje opisuje klime svih planeta Sunčevog sistema. Drugi je teorijsko objašnjenje Zemljinih dugotrajnih klimatskih promena uzrokovanih menjanjem njenog položaja u odnosu na Sunce. Ta teorija, danas poznata kao „Milankovićevi ciklusi", objašnjava postojanje ledenih doba tokom geološke prošlosti Zemlje, kao i klimatske promene koje se mogu očekivati u budućnosti.

Svaki ciklus ima zaseban vremenski period tokom kog planeta prima tačno određene količine Sunčeve energije. Promene u geometriji do kojih dolazi tokom kretanja, dovode do promena u osunčavanju. Te orbitalne varijacije koje su pod uticajem gravitacione sile Meseca, Sunca, Jupitera i Saturna, osnova su Milankovićevih ciklusa. Na osnovu dobijenih rezultata Milanković izlaže osnovne principe matematičke teorije klime i primenu teorije. Najzad prvi uspeva da objasni pojavu i smenu ledenih doba, matematički dokazavši da su ciklusi osunčavanja glavni uzrok svih većih promena klime na Zemlji. Meteorolozi su pedesetih godina 20. veka kritikovali Milankovićeve teorije ledenih doba. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina istraživanja sedimenata iz raznih geoloških epoha dovela su do potvrde njegovih stavova. Milanković je dobio nesumnjivo međunarodno priznanje 10. decembra 1976, kada su objavljeni konačni rezultati opsežnog petogodišnjeg projekta, kojim se istraživalo jesu li Milankovićevi proračuni tačni ili ne. Utvrđeno je da su varijacije Zemljine orbite indikacije ledenih doba, a Milankovićevi radovi postali su predmet intenzivnijih izučavanja. Godine 1999. pokazano je da se varijacija izotopskog sastava kiseonika u sedimentima na dnu okeana zaista poklapa sa Milankovićevim predviđanjima.

Godine 1941. Srpska kraljevska akademija izdala je Milankovićevo najznačajnije delo – zbirku njegovih naučnih radova pod nazivom „Kanon osunčavanja Zemlje i njegova primena na problem ledenih doba". Njegova autobiografija pod nazivom „Uspomene, doživljaji i saznanja" objavljena je 1952. godine, u Beogradu.

Godine 1920. Milanković je izabran za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti, a 1924. godine postao je njen redovni član.
Bio je i dopisni član Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti od 1925. godine, član Nemačke akademije prirodnjaka „Leopoldina", u Haleu, kao i član mnogih naučnih društava kako u zemlji tako i u inostranstvu.

Milutin Milanković nije bio samo naučnik, čovek brojeva, formula i suvoparnosti. Njegove reči su poezija, a njegove knjige preteča popularizovanja nauke na našim prostorima.

Iz njegovih pisama vidi se kakvu je ljubav gajio ka životu, i koliko su ga inspirisali nedokučivi svetovi našeg kosmosa.

Asteroid i dva kratera – jedan na Mesecu i jedan na Marsu – nose njegovo ime. O njemu su pisane knjige, o njegovoj teoriji klime buktale su diskusije u elitnim naučnim krugovima, a na njegovim otkrićima bazirani su naučni radovi.

Mnogi skupovi su nazvani po ovom velikanu, a 1993. godine je ustanovljena Medalja „Milutin Milanković", koju dodeljuje Evropsko geofizičko društvo.

Njegov lik je krasio poštanske markice bivše države Srbije i Crne Gore, a kasnije i novčanicu od dve hiljade srpskih dinara. Na Novom Beogradu nalazi se Bulevar Milutina Milankovića.

Očaran zvezdanim nebom iznad Dunava u rodnom Dalju

Rođen je 28. maja 1879. u Dalju, kod Osijeka, u uglednoj porodici Milanković. Veliki uticaj na njegova interesovanja i stvaralaštvo imali su rodna kuća i njeno okruženje, posebno Dunav koji je proticao kraj njihove bašte.

„Kada je pala noć, a na nebu se pojavile zvezde u onom bezbroju koji se viđa samo u slobodnoj prirodi, Dunav je izgledao lepši, tajanstveniji i veličanstveniji no preko dana. A kada ga obli mesečina, bio je čaroban." (Uspomene, doživljaji i saznanja)

Umro je u Beogradu 12. decembra 1958, a sahranjen je po vlastitoj želji u rodnom Dalju. U obnovljenoj porodičnoj kući otvoren je Kulturno-naučni centar „Milutin Milanković".