Sveta uloga najvećeg drevnog bazena na Mediteranu

Na malom ostrvu pored zapadne obale Sicilije, pre oko 2550 godina, Feničani su sagradili ogroman sveti bazen u čijem je centru stajala statua boga Baala.

Naučnici su dugo mislili da je drevni pravougaoni bazen na ostrvu Motija služio kao veštačka unutrašnja luka ili suvi dok za feničanske pomorce. Međutim, reč je o najvećem poznatom svetom bazenu drevnog mediteranskog sveta, kaže arheolog Lorenco Nigro sa Univerziteta Sapijenca u Rimu.

Feničani su postavili bazen u centar verskog kompleksa u lučkom gradu koji se (kao i samo ostrvo) naziva Motija, izveštava Nigro. Bazen i tri obližnja hrama bili su usklađeni sa položajima određenih zvezda i sazvežđa u ključnim danima u godini, kao što su letnji i zimski solsticij. Svako od tih nebeskih tela bilo je povezano sa određenim feničanskim bogom.

Nigro pretpostavlja da su reflektujuću površinu bazena (koji je bio nešto duži i širi od bazena olimpijske veličine) noću koristili za astronomska posmatranja – tako što su stubovima obeležavali položaje zvezda. S time bi se mogli povezati i navigacioni instrument, otkriven u jednom hramu, i statua egipatskog boga povezanog sa astronomijom, koja je pronađena u uglu bazena.

Arheolog koji je istraživao Motiju pre oko jednog veka prvi je opisao veliki bazen kao luku koja je kanalom povezana sa morem. Slična luka je ranije otkrivena u Kartagini, feničanskom gradu na obali severne Afrike.

Međutim, novija iskopavanja i radiokarbonsko datiranje (koje su sprovodili u Motiji od 2002. godine) pokazali su da „bazen nije mogao da služi kao luka jer nije bio povezan sa morem", kaže Nigro. Njegov tim je privremeno isušio kanal, što je pokazalo da se bazen napaja prirodnim slatkovodnim izvorima. Tek pošto su grčki osvajači pokorili Motiju u bici 396. godine p. n. e., iskopan je kanal od bazena do obližnje lagune, otkrili su Nigro i njegov tim.

Feničani su naselili Motiju između 800. i 750. p. n. e. Sveti bazen, uključujući postolje u centru, sagrađen je između 550. i 520. godine p. n. e., kaže Nigro. Dva traga sugerišu da je na postolju nekada stajala statua Baala. Pošto je bazen isušen, na jednoj od njegovih ivica pronađen je kameni blok sa ostacima velikog izvajanog stopala. Takođe, natpis u malom udubljenju u jednom uglu bazena uključuje posvetu Baalu, glavnom feničanskom bogu.

Bogovi koje su obožavali Feničani bili su pandan bogovima drugih mediteranskih zajednica, na primer, Baal je bio blizak liku heroja Herkula iz grčke mitologije.

To što su bili otvoreni prema božanstvima drugih zajednica i bili spremni da ih uključe u svoj sistem verovanja, „verovatno je bio jedan od ključeva njihovog uspeha širom Mediterana", kaže arheolog Suzan Šerat sa Univerziteta Šefild u Engleskoj, koja nije učestvovala u ovom istraživanju.

Pojedini istraživači smatraju da Feničani nemaju jedinstveni kulturni ili etnički identitet. Međutim, Nigro se ne slaže sa tom tezom. Feničani su razvili uticajan sistem pisanja i govorili semitskim jezikom, a to su bila ključna obeležja kulture istočnog Mediterana, tvrdi on. Kao vešti drevni pomorci, naseljavali su ostrva i priobalne regione i zapadnog Mediterana, te su se integrisali sa tamošnjim stanovništvom; tako su nastajale hibridne kulture, smatra Nigro.

Nalazišta u Motiji pokazuju da je tako stvorena prepoznatljiva zapadnofeničanska kultura. Grnčarija i drugi artefakti ukazuju na to da su se grupe iz Grčke, sa Krita i iz drugih mediteranskih regiona periodično naseljavale na tom ostrvu, počevši od pre oko 4000 godina. Metalni predmeti i drugi nalazi iz različitih faza razvoja Motije pokazuju uticaje sa svih krajeva Mediterana.