Karađorđe na filmu broji 105. godinu

Pitamo se čije je veće ushićenje bilo, da li među pionirima srpskog filma kada su te daleke 1911. godine u hotelu Pariz u Beogradu razgovarali o osnivanju Udruženja za izradu srpskih filmova ili među rukovodiocima Jugoslovenske kinoteke koji su 2003. godine u Austrijskom filmskom arhivu u Beču pronašli film o Karađorđu koji se više od osam decenija vodio kao izgubljen.

Naime, 1911. godine Svetozar Botorić, vlasnik najluksuznijeg beogradskog hotela Pariz (na Terazijama), pozvao je na saradnju Čiča Iliju Stanojevića. Botorić kao ugledan i bogat čovek tada postaje generalni zastupnik Filmske kuće Braće Pate u Srbiji. Čiča Ilija Stanojević, u ulozi reditelja, poziva glumce Kraljevskog srpskog narodnog pozorišta. Glavnu ulogu dobio je već iskusan i poznat glumac Milorad Petrović.

Oskudni su podaci o snimatelju prvog srpskog filma, osim da je koristio pseudonim Luje de Beri. Film o Karađorđu je snimljen u rekordnom roku, za svega mesec dana. Trajao je oko 88 minuta. Međutim, pronađena kopija traje svega 48 minuta.

Snimano je u Beogradu i okolini, na Adi Ciganliji, Kalemgdanu, Topčideru i Banjičkom polju. Za enterijer je poslužilo dvorište hotela Pariz (prostor današnjeg Bezistana), a scenografija i kulise prenete su iz Narodnog pozorišta. Danas često srećemo na ulicama grada filmsku ekipu koja snima kadrove za neki film, pitamo se kakve su bile reakcije prolaznika koji su posmatrali filmsku ekipu koja snima prvi srpski film, i to o Karađorđu? A kakva je slika Beograda i Srbije s početka 20.veka? Nakon Majskog prevrata dinastiju Obrenović zamenili su na prestolu Karađorđevići, završen je Carinski rat, na pomolu su balkanski ratovi kao i Prvi svetski rat. S druge strane, Beograd pulsira u znaku novih urbanističkih rešenja, ali se i dalje vide tragovi iz minulih decenija. Nova arhitektura uobličena je na bečkoj i nemačkoj secesiji, eklekticizmu i srpsko-vizantijskom stilu koji upotpunjuje atmosferu pojačanog nacionalnog osećanja.

Isto tako, društveni život Beograda tog perioda u potpunosti je pratio opšte tokove političkog, društveno-ekonomskog i kulturnog razvoja zemlje. Kafane, hoteli, muzičke i pozorišne predstave, balovi, izletišta, pijaceglavna su mesta okupljanja stanovništva, oseća se i priliv stranaca koji borave u glavnom gradu.

Detaljniju analizu o prvom srpskom filmu dali su naši stručnjaci za filmsku umetnost: Aleksandar Saša Erdeljanović, Radoslav Zelenović, Dejan Kosanović, Dinko Tucaković, Borislav Stanojević i drugi.

Zahvaljujući naporima i opservacijama stručnog tima Jugoslovenske kinoteke, film je digitalizovan 2011. godine.