Ekonomska kapitulacija Filipina pred Sjedinjenim Državama

Usled trajanja pregovora sa Japanom i Evropskom unijom, krajem prošlog meseca u medijskom zapećku se našao ishod razgovora o carinama između SAD i njegovog važnog regionalnog vojno-političkog saveznika Filipina.

Ta razuđena država sa više od 7.600 ostrva i oko 110 miliona stanovnika trenutno pruža Sjedinjenim Državama na korišćenje čak devet vojnih baza na svojoj teritoriji i ubrzano se naoružava sredstvima koja proizvode SAD i njihovi saveznici poput Japana i Republike Koreje.

Ona odnedavno na svom tlu drži i raketni sistem "Tifon", koji ne samo što može da pokrije obližnji Tajvan i Tajvanski moreuz, već i dosegne dublje u vazdušni prostor i teritoriju matice Kine.

Sva ta vojna usluga Sjedinjenim Državama, koja naravno delom ide i u prilog interesima Manile, jer ona ima teritorijalni spor sa moćnim susedom Kinom, međutim, nije bila dovoljna da umilostivi američkog predsednika da u bitnijoj meri obori carine od 20 odsto na filipinsku robu. Filipinski greh je, čini se, to što je u 2024. godini imao suficit od pet milijardi dolara u robnoj razmeni sa SAD.

Po okončanju pregovora sa Vašingtonom, tokom kojih je obećala potpuno ukidanje carina na američke automobile, veći bescarinski uvoz lekova, soje i pšenice iz SAD, te dinamičnije kupovine američkog naoružanja, filipinska vlada je dobila obaveštenje o "velikodušnoj" redukciji carinske stope za čitavih jedan odsto.

Paradoksalna politika?

Filipini su dobra ilustracija paradoksa u Trampovoj politici koji su istakli poznati ekonomisti poput američkog nobelovca Džozefa Stiglica, koji je izjavio da je deficit u trgovini sa siromašnim zemljama koje imaju poljoprivredne proizvode koje SAD ne proizvode prirodan, jer pojedine biljne kulture prosto ne uspevaju u SAD i jer te države nemaju kupovnu moć koja bi im omogućila da uvezu bitnije količine skupljih, industrijskih proizvoda iz SAD. Glavni izvozni artikli Filipina u SAD, pored tekstila, jesu banane, ananas, mango i proizvodi od ulja kokosa – otud ne postoji racionalni razlog zašto bi Vašington u suficitu Filipina video nekakvu ekonomsku eksploataciju i opterećivao se time da uspostavi ravnotežu ili paritet u međusobnoj robnoj razmeni sa njima.

Odluka predsednika Trampa ide i protiv konvencionalnog razmišljanja po kojem je mudro praviti razliku u stepenu kažnjavanja između vojno-političkih saveznika i protivnika. Kao ni u slučaju Japana, Republike Koreje, pa i Evropske unije, status višedecenijskog geopolitičkog saveznika ne samo da nije poštedeo Filipine od carina, nego im nije doneo ni priželjkivani nivo od desetak procenata, kakav je, recimo, određen obližnjem Singapuru.

"Šminkanje" rezultata

Filipinski predsednik Ferdinand Markos mlađi pokušao je da "našminka" takav ishod pregovora, odnosno simboličnu redukciju od jedan odsto predstavi kao uspeh njegove vlade.

"Jedan procenat može da se učini kao mali ustupak, ali kada se to preračuna u realni ekonomski efekat, to je značajno ostvarenje", izjavio je on.

Ovo bez obzira na to što se na Filipinima očekivalo da carine budu svedene bar na 15 odsto, ako ne i niže. Takođe, bez obzira na to što je Tramp u aprilu, kada je počeo sa određivanjem carina u odnosu na inostranstvo, za Filipine prvo bio "odrezao" povoljnijih 17 odsto (da bi se kasnije predomislio i započeo šahovsko otvaranje sa pretnjom carinama od 20 procenata).

Filipinski lider, doduše, možda zaista ima razloga za zadovoljstvo. Jedan je, moglo bi se reći, traumatske prirode. Odnosno, mada je izdejstvovao poštedu od samo jedan posto, koja se mnogim azijskim analitičarima čini zanemarljivom i pokazateljom nemoći njegove države, kada se uzme u obzir da su neke druge zemlje nakon pregovora s Trampovim timom kažnjene povećanjem carina, on može sebi da kaže da je dobro prošao, jer ga je "siledžija iz školskog dvorišta", kako američkog lidera nazivaju pojedini komentatori u Aziji, pomilovao, dok su druge žrtve, metaforički rečeno, dobile još batina.

Takođe, carine od 19 odsto u pojedinim sektorima, kao što je sklapanje jeftine elektronike i kućnih aparata, daju Filipinima komparativnu prednost u odnosu na druge zemlje jugoistočne Azije, poput Tajlanda, Malezije ili Indonezije, protiv kojih su određeni osetno viši nameti.

Ipak, sigurno je da je vrlo malo onih na Filipinima koji misle da njihova siromašna zemlja, koja pod Markosom verno služi geopolitičkim interesima Vašingtona u njegovoj borbi za opkoljavanje Kine i nastojanju da se Tajvan potpuno od nje odvoji, zaslužila to što joj je Tramp priredio i da je ublažavanje carina od samo jedan odsto uspeh. Pored izrazite nejednakosti između dve strane, deo kritika vezan je i za činjenicu da dogovor sa Amerikancima ne sadrži nikakve detalje, kao što su, recimo, rok trajanja carina ili presek po industrijskim granama, niti precizira išta o novim licencama i standardima za artikle američkog porekla.