Trinaest godina od "Oluje"

U crkvi svetog Marka u Beogradu biće održan parastos svim poginulim, a u organizaciji Vlade Republike Srpske, pod nazivom "Da se ne zaboravi", počinje dvodnevno obeležavanje trinaestogodišnjice progona Srba iz bivše Republike Srpske Krajine.

Akcija "Oluja" počela je 4. avgusta 1995. godine ofanzivom Hrvatske vojske, policije i Hrvatskog vijeća obrane (vojska bosanskih Hrvata) na području Banije, Like, Korduna i severne Dalmacije (samoproklamovana Republika Srpska Krajina.

Dan kasnije, hrvatska vojska ušla je u gotovo napušten Knin i istakla hrvatsku zastavu. 

Područje zahvaćeno hrvatskom ofanzivom napustilo je gotovo celokupno srpsko stanovništvo. Kolone izbeglica na traktorima i drugim poljoprivrednim vozilima su preko područja pod kontrolom bosanskih Srba u zapadnoj i severnoj Bosni krenule ka Srbiji.

Izbegla lica kamenovana su prilikom prolaska pored naseljenih mesta, dok su Srbi koji su ostali u svojim selima, većinom stariji ljudi, bili izloženi brutalnom postupanju pripadnika hrvatskih vojnika i policajaca, a oko 400 njih ubijeno je u svojim kućama.

Vlasti u Srbiji su izbegličke kolone upućivale u centre u unutrašnjosti zemlje, uključujući i pokrajinu Kosovo, gde je u kolektivnim centrima bilo smešteno nekoliko hiljada Srba, ali su oni ponovo izbegli polovinom jula 1999. godine, kada su jugoslovenska vojska i policija napustile Kosovo, nakon NATO bombardovanja SR Jugoslavije. Tada su smešteni u druge prihvatne centre u Srbiji.

Vojna akcija " Oluja" ubraja se u jedno od najsurovijih etničkih čišćenja na području bivše SFRJ.

Prema nekim podacima, pošto preciznih podataka još nema, u akciji "Oluja" nestalo je 1.805 osoba, a Hrvatski helsinški odbor za ljudska prava tvrdi da je tokom te operacije poginulo oko 700 civila.

Dokumentaciono informativni centar "Veritas" u svojoj evidenciji ima imena 1.960 poginulih i nestalih Srba, od čega 1.205 civila, među njima 522 žene i 12 dece.

U operaciji "Oluja" učestvovalo je 138.500 pripadnika Hrvatske vojske, MUP-a i Hrvatskog vijeća obrane.

Tim snagama su se, prema hrvatskim izvorima, suprotstavile srpske snage od oko 31.000 vojnika.

Penzionisani general Glavnog štaba Hrvatske vojske Janko Bobetko je u intervjuu zagrebačkom "Jutarnjem listu" u avgustu 2001. izjavio da je on autor plana akcije "Oluja" i da je vojni vrh sa tadašnjim predsednikom Hrvatske Franjom Tuđmanom tu operaciju pripremao dve godine.

Septembra 2002. Haški tribunal otpečatio je optužnicu protiv Bobetka za zločine protiv čovečnosti i kršenja zakona i običaja rata u akciji hrvatske vojske u Medačkom džepu.

Hrvatske vlasti nisu izručile Bobetka i on je do 29. aprila 2003., kada je umro, sve vreme bio u zagrebačkoj bolnici.

Portparol Stejt departmenta Ričard Baučer izjavio je u decembru 2002. da su SAD imale određena saznanja da su pripreme za akciju "Oluja" u toku, ali da nisu bile "umešane u planiranje ili izvođenje te operacije".

To je ponovio i bivši američki ambasador u Zagrebu Piter Galbrajt na suđenju Slobodanu Miloševiću u Hagu.

Gostujući u emisiji "Nedeljom u dva" na hrvatskoj TV, u maju prošle godine, Galbrajt je rekao da veruje da su hrvatske vlasti bile umešane u zločine.

"Niko ne može poreći da su se zločini nakon "Oluje" dogodili, uključujući i korake čiji je cilj bio sprečavanje povratka Srba", rekao je Galbrajt.

Za vreme Tuđmanovog režima hrvatske vlasti negirale su optužbe o etničkom čišćenju i odbijale saradnju sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu, tvrdeći da je reč o legitimnoj vojnoj operaciji protiv pobunjenika.

Zvanični stav Hrvatske bio je da nije bilo razloga da Srbi, koji nisu bili umešani u ratna dejstva, napuste to područje.

U međuvremenu hrvatske vlasti prihvatile su saradnju sa Tribunalom u Hagu i tom sudu su do sada dostavile na desetine obrađenih slučajeva najtežih zločina počinjenih tokom i nakon vojno-policijskih akcija "Bljesak" i "Oluja".

Tadašnja glavna tužiteljka Haškog tribunala Karla Del Ponte odustala je od podizanja optužnice protiv generala Petra Stipetića, koji je komandovao vojnim akcijama u sklopu operacije "Oluja", posle njegovog iskaza haškim istražiteljima u oktobru 2001. godine.

Tužilaštvo je odustalo i od podizanja optužnice protiv Mirka Norca, koji je, takođe, saslušan u statusu osumnjičenog.

Norac je u Hrvatskoj ranije osuđen na 12 godina zatvora zbog likvidacije najmanje 50 srpskih civila na području Gospića i Karlobaga 1991., a u maju ove godine osuđen je na sedam godina zatvora za ratne zločine protiv civila u vojnoj akciji Medački džep 1993. godine.

Županijsko državno tužilaštvo u Šibeniku je u februaru 2002., odustalo od optužnice protiv četvorice bivših pripadnika hrvatske vojske, optuženih za ubistvo srpskih civila u selu Varivode tokom i nakon vojne akcije "Oluja".

Hrvatska Vlada je početkom jula 2003. saopštila da je primila izveštaj državnog tužioca o krivičnim prijavama i postupcima protiv izvršilaca zločina nakon vojne akcije "Oluja". Optužene su 3.792 osobe, a protiv većine donete su presude.

Hrvatski predsednik Stjepan Mesić više puta javno je rekao da će svako ko je počinio zločine u Hrvatskoj biti procesuiran.

Za zločine počinjene tokom operacije "Oluja" haški Tribunal je 26. jula 2001. otpečatio optužnicu protiv penzionisanog hrvatskog generala Ante Gotovine, koji je bio komandant operacije "Oluja". Gotovina je od tada bio u bekstvu, a uhapšen je u Španiji 7. decembra
2005. i izručen Haškom tribunalu.

U martu 2004. Tribunal u Hagu otpečatio je optužnice protiv hrvatskih generala Ivana Čermaka i Mladena Markača, koje ih terete po ličnoj i komandnoj odgovornosti za zločine protiv čovečnosti i kršenja zakona i običaja ratovanja tokom i nakon operacije "Oluja",
nakon čega su oni dobrovoljno otputovali u Hag.

Nekoliko meseci kasnije dvojica generala su izmenjenom i dopunjenom optužnicom optužena za progon, deportacije i prisilno premeštanje, pljačku, bezobzirno razaranje naselja, ubistva, nehumana dela i okrutan tretman.

U proširenoj optužnici kao učesnici u tom zločinačkom poduhvatu navode se i tadašnji predsednik Hrvatske Franjo Tuđman, ministar odbrane Gojko Sušak, zapovednik operacije Oluja general Ante Gotovina, načelnik Glavnog štaba Hrvatske vojske Zvonimir Červenko
i njegov prethodnik Janko Bobetko. Od svih njih jedino je Gotovina živ.

Optužnica protiv Gotovine je, odlukom Pretresnog veća Haškog tribunala, spojena sa optužnicom druge dvojice generala, Ivanom Čermakom i Mladenom Markačem i suđenje je u toku.

U Hrvatskoj je 5. avgust državni praznik, koji se slavi kao Dan pobede i domovinske zahvalnosti za akciju "Oluja" kojom su pod hrvatsku upravu vraćeni poslednji delovi teritorije koje su držali pripadnici srpskih vojnih jedinica.

Od 2000. taj dan se obeležava i kao Dan oružanih snaga Hrvatske.