Skoplje "obrisalo" Ivana Mihajlova, Sofija zabrinuta

Zahtev bugarskog udruženja iz Bitolja da se nazove po Ivanu Mihajlovu je neosnovan, navelo je makedonsko Ministarstvo pravde, nedugo pošto je Komisija za upotrebu imena ličnosti ocenilo da bi imenovanje bilo kakvog udruženja građana po nekadašnjem lideru VMRO "predstavljalo provokaciju i uvredu nacionalnih osećanja makedonskog naroda".

Time je, bar što se tiče Skoplja, stavljena tačka na nekoliko meseci dug spor oko imenovanja udruženja Bugara u Severnoj Makedoniji po kontroverznim ličnostima iz Drugog svetskog rata – Mihajlovu i caru Borisu Trećem.

Bugarsko Ministarstvo spoljnih poslova odmah je zatim saopštilo da sa zebnjom prati razvoj situacije u Severnoj Makedoniji, izražavajući nadu da se Skoplje u donošenju važnih odluka neće voditi jednostranim i tendencioznim tumačenjima istorijskih događaja.

Odnosi između Bugarske i Severne Makedonije već su decenijama opterećeni različitim viđenjima istorije, pri čemu Sofija insistira da su najznačajnije ličnosti iz makedonske istorije, poput Goce Delčeva, u stvari bili Bugari.

Dve zemlje su, zbog toga, pre pet godina formirale zajedničku komisiju za utvrđivanje istorijskih činjenica, smišljenu kako bi se prevazišla različita viđenja prošlosti, ali je ta komisija, za 44 sastanka, uspela da "dobaci" do ranog srednjeg veka.

Na taj način, imenovanje bugarskih kulturnih klubova prema caru Borisu Trećem ili Ivanu Mihajlovu izazvalo je burne reakcije u Severnoj Makedoniji, što je rezultiralo protestima, razbijenjem izloga i, na koncu, prebijanjem jednog od lidera bugarskog udruženja u Ohridu.

Sedište centra "Ivan Mihajlov" u Bitolju bilo je zapaljeno početkom prošle godine, što su osudile vlasti u Skoplju i Sofiji.

Ivan, Vančo Mihajlov bio je lider Vnatrešne makedonske revolucionarne organizacije, ili VMRO, posle serije atentata u kojima je stradalo prethodno vođstvo te organizacije. Njegov najbliži saradnik Vlado Černozemski je 1934. godine u Marselju, u saradnji sa ustaškim pokretom, ubio jugoslovenskog kralja Aleksandra Prvog i francuskog ministra spoljnih poslova Luja Bartua.

Tokom rata, Mihajlov je, posle sastanaka sa Adolfom Hitlerom i Hajnrihom Himlerom, pokušavao da organizuje nacističke jedinice u Makedoniji i Bugarskoj, nakon čega je živeo u Zagrebu, odakle je izbegao u Italiju. Mihajlov je umro 1990. godine u Rimu.

Makedonski istoričari tvrde da je, po dolasku Vanča Mihajlova na čelo VMRO, u Bugarskoj u čistkama ubijeno oko 4.000 Makedonaca.

Otvaranju centra "Ivan Mihajlov" u Bitolju, početkom aprila prošle godine, prisustvovao je i tadašnji bugarski premijer Kiril Petkov, ali se nije osvrtao na biografiju čoveka po kojem je ta ustanova dobila ime.

Vlasti u Sofiji smatraju da je pre stvarnog početka pregovora Skoplja i EU potrebno rešiti pitanja koja se odnose na makedonski nacionalni identitet, odnosno pitanje jezika i identiteta nacionalnih heroja, među kojima je Goce Delčev. Osim toga, Sofija zahteva da se termin "bugarska okupacija u Drugom svetskom ratu" u školskim udžbenicima zameni formulacijom "administracija", što velika većina Makedonaca sa indignacijom odbija.

Bugarska navodi i da je "makedonski jezik nastao 1944. godine", te da može da se računa jedino kao "pisana regionalna forma bugarskog jezika". Dolaskom na vlast sada već bivšeg premijera Kirila Petkova, atmosfera u Bugarskoj se unekoliko promenila, ali dogovor dveju strana o spornim istorijskim pitanjima još nije ni na vidiku.

Francuski predlog rešavanja problema između dve države, uz burne reakcije opozicije, podržali su parlamenti u Sofiji i Skoplju, čime su Severnoj Makedoniji odškrinuta vrata pridruživanju Evropskoj uniji. Sledeći korak koji Skoplje mora da preduzme je uvrštavanje bugarske manjine u makedonski ustav, za šta vladajuća koalicija nema potrebnu, dvotrećinsku, većinu.