Kineske investicije su potrebne Evropi

Program "Pojas i put" je u zemljama primaocima kineskih investicija poslužio kao snažan podsticaj za ekonomski rast, ali i kao sredstvo za produbljivanje diplomatskih, političkih i kulturnih veza.

Treba imati na umu i to da saobraćajne veze uspostavljene u sklopu tog programa, pošto omogućavaju veći i sigurniji upliv relativno jeftine kineske robe, u dobroj meri doprinose stabilizaciji snabdevanja i zauzdavanju inflacije u zemljama uvoznicama.

Program "Pojas i put", međutim, poslednjih godina se nalazi pod žestokom paljbom formalnih i neformalnih političkih struktura u Evropskoj uniji: vlada, tink-tankova i nevladinih organizacija.

Povezivanje Istoka i Zapada, povezivanje celog sveta

Investicioni program "Pojas i put" (BRI) u osnovi se sastoji od kopnenog ekonomskog pojasa koji obavija nekadašnji "Put svile" i sada sadrži šest saobraćajnih koridora, i novog, pomorskog "Puta svile".

Njegova prvobitna svrha, sa kineskog stanovišta, bila je da ojača ekonomske veze sa zemljama Azije, Istočne Evrope i Roga Afrike, odnosno, krupnim ulaganjima u njihovu saobraćajnu i energetsku infrastrukturu olakša i stimuliše međusobnu trgovinsku razmenu: uposli radnike i proizvodne kapacitete kineskih građevinskih kompanija, poveća njihove prihode, ostvari stabilnije i efikasnije snabdevanje sopstvene privrede i tržišta i istovremeno omogući kontinuirani i obimniji tok kineske robe u inostranstvo.

Međutim, "Pojas i put" je vremenom evoluirao i usložnio se, tako da na neki način više ne predstavlja jedan jedinstveni megaprojekat posvećen prosto jačanju saobraćajnih veza, već široki skup raznovrsnih poduhvata namenjenih izgradnji nove i unapređenju postojeće transportne, energetske, poslovne, stambene, ali i digitalne i telekomunikacione infrastrukture.

On više nije ni samo geografski ograničen na Aziju, istočnu Afriku i istočnu Evropu, već sada zahvata celi "crni kontinent", Okeaniju i srednju i južnu Ameriku, što i objašnjava veliki broj od preko 150 zemalja koje su u njega uključene.

Treba reći i da, u sklopu svoje strategije za Arktik, Kina sada planira i ulaganja u probijanje tzv. "Polarnog puta svile", pomorske rute duž severnih obala Rusije kojom će se drastično skratiti vreme potrebno za brodski transport između Kine i Starog kontinenta i smanjiti zavisnost najmnogoljudnije zemlje sveta od "uskih grla", kao što su Suecki kanal ili moreuzi Bab el Mandeb i Malaka.

"Pojas i put" u Evropi

Članice BRI na Starom kontinentu su uglavnom zemlje istočne i južne Evrope, poput Rusije, Belorusije, Mađarske, Rumunije, Bugarske, Srbije ili Grčke, mada je u sastavu tog programa i Portugalija, država na zapadnom obodu kontinenta.

Ta struktura članstva, osim što reflektuje prvobitni plan Pekinga o povezivanju zemlje sa Evropom kopnenim i pomorskim putevima – železnicom, uglavnom, preko Rusije, Belorusije i Poljske i brodovima do luke Pirej i dalje drumovima i prugama prema Mađarskoj – pokazuje i da su u članstvo pohitale uglavnom siromašnije zemlje kontinenta željne investicija, transfera tehnologija i ekonomskog rasta, među kojima i članice Evropske unije i NATO-a.

Povlačenje iz BRI nedavno je objavila vlada u Rimu, koja je se našla pod velikim pritiskom svojih vojnopolitičkih saveznika zbog simboličnog značenja koje je njeno prisustvo u kineskom programu "Pojas i put" imalo s obzirom na to da je ona članica zapadnog ekonomskog bloka G-7.

Anatomija otpora kineskom ekonomskom uplivu

Počev od mandata bivšeg američkog predsednika Donalda Trampa, u zapadnim političkim i bezbednosnim krugovima proširuje se i intenzivira strategija obuzdavanja kineskog uticaja u svetu, koja ima i važnu ekonomsku komponentu. Ona se sastoji u ometanju kineskih investicija i tehnološkog razvoja, ograničavanju uvoza iz Kine i smanjenju zavisnosti zapadnih kompanija od kineskog tržišta.

U sklopu te složene i po svetsku ekonomiju štetne strategije, u kojoj se Kina vidi kao najozbiljniji geopolitički takmac Zapada u borbi za prevlast nad planetom i najveći remetilac postojećeg međunarodnog poretka, inicijativa "Pojas i put" se oštro kritikuje u svim njenim segmentima.

Zvaničnici i stručnjaci za bezbednost u Evropskoj uniji tako tvrde da "Pojas i put" predstavlja podmetanje dužničke zamke u svrhu stvaranja finansijske i političke zavisnosti, da infrastrukturni projekti koje sprovodi uništavaju životnu sredinu i narušavaju prava radnika, te da u celini doprinosi političkom razdoru u Evropskoj uniji i kontinent gura u ralje "autokratskog" režima u Pekingu.

Kada je u pitanju unošenje razdora unutar Unije, prst se posebno upire na Mađarsku, a u teoriji po kojoj Peking investira u države Balkana da bi one nakon prijema u EU postale njegovi politički eksponenti koji će raditi na njenom slabljenju iznutra, kritiku trpi i Srbija.

U tom kontekstu ne iznenađuje pomenuto povlačenje Italije i nastojanje EU da, pod nazivom "Globalna kapija", formuliše sopstveni program investicija koji bi mogao da posluži kao pandan "Pojasu i putu".

Govor brojeva

Ipak, brojevi pokazuju da je pritisak političkog establišmenta EU na program "Pojas i put" i kineske investicije uopšte rizično, pogotovo u uslovima kada su zbog sankcija protiv Rusije hrana, energenti i druge sirovine znatno poskupele.

Najpre, dobrim delom i nezavisno od programa "Pojas i put", Kina je u periodu od 2000. do 2022. godine ostvarila ukupno 230 milijardi evra investicija u privredu Evropske unije.

Najveći dobitnik je (bivša članica) Velika Britanija sa čak 81,5 milijardi evra, dok je na dalekom drugom mestu Nemačka sa 32. Treća je Francuska sa 17, a četvrta Italija sa 16 milijardi evra direktnih kineskih investicija.

Kineske investicije u EU dostigle su vrhunac u 2016. godini, kada su iznosile čak 46 milijardi evra, ali od tada konstantno padaju, uglavnom zbog rastućeg političkog pritiska od establišmenta EU, koji Kinu sada zvanično vidi kao "ekonomskog konkurenta i sistemskog rivala".

Uprkos tome, u okviru programa "Pojas i put", u mađarskom gradu Debrecinu u toku je izgradnja fabrike baterija za električne automobile koja će zaposliti čak 9.000 ljudi – reč je o gigantskoj kineskoj investiciji od preko sedam i po milijardi evra, koju vlada u Budimpešti realno nikada ne bi mogla da dobije od EU.

Ograničavanje BRI u Evropi predstavlja vrstu samopovređivanja

Suzbijanje kineskih investicija umrtviće ekonomiju kontinenta i kroz muku i eventualni bankrot gubitaša (koje bi kineski kapital mogao da spasi da su politički uslovi drugačiji) moguće je produbiti problem nezaposlenosti, dok će proterivanje jeftinih i sve kvalitetnijih kineskih proizvoda sa evropskog tržišta i njihovo veštačko poskupljenje kroz uvođenje tarifa i kvota, izložiti stanovnike kontinenta još većoj inflaciji i siromašenju.

Jedan skorašnji primer sukoba između realnih ekonomskih potreba i političkog nastojanja da se iz "bezbednosnih razloga" kineskim preduzećima ograniči pristup infrastrukturi je previranje nastalo u Nemačkoj u vezi sa prodajom dela vlasništva nad lukom Hamburg korporaciji "COSCO", čije je sedište u Šangaju.

Kritika BRI ume da bude i činjenično pogrešna. Na primer, u Istočnoj Aziji vrlo čitanom internet portalu "Diplomat", koji je posvećen političkim i ekonomskim pitanjima koja se tiču azijsko-pacifičkih zemalja, a iza kojeg stoji američki kapital, čak deset meseci nakon puštanja putničkog saobraćaja na novoj pruzi Beograd – Novi Sad, dela većeg projekta brze pruge Beograd–Budimpešta koji finansiraju i grade kineski ekonomski subjekti, u tekstu austrijsko-mađarske autorke koji kritikuje domete inicijative "Pojas i Put" u Evropi moglo se pročitati da će ona služiti isključivo za teretni saobraćaj, zbog čega će biti "ograničene vrednosti za Mađarsku i EU".

Problem je i to što iznošenjem alarmantnih upozorenja o tome kako se zemlje poput Mađarske i Srbije uzimanjem kineskih zajmova stavljaju u zavisni položaj i gube suverenitet u odnosu na Peking, kao i pritiscima da se tih kredita odreknu, EU upravo guši suverenitet tih država jer im ukida alternativne mogućnosti za ekonomski razvoj i ometa dalji napredak.

Taj argument zvaničnika Unije naročito je slab stoga što ona, naravno, ostaje ubedljivo najvažniji ekonomski partner Budimpešte i Beograda bez obzira na sve pomenute investicije sa Dalekog istoka.

Kineske investicije i program "Put i pojas" potrebni su Evropi, naročito državama u razvoju iz njenog istočnog i jugoistočnog dela.