Dan ustanka, za i protiv

U pojedinim gradovima, i ove godine je obeležen 7. jul, koji je tokom druge polovine 20. veka u Srbiji proslavljan kao Dan ustanka protiv fašizma, da bi 2001. godine bio ukinut kao državni praznik.

Povodom 70. godišnjice početka oružane borbe protiv okupatora održana je svečanost u Beloj Crkvi kod Krupnja. Na spomen-obeležje narodnim herojima položeni su venci, a izveden je i kulturno-umetnički program pod nazivom "Srbija ne zaboravlja".

Ministar prosvete i nauke Žarko Obradović i predsednik Republičkog odbora Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata Srbije Miodrag Zečević, na svečanosti, su izrazili oštro protivljenje zbog učestalih pokušaja da se preoblikuje istorija i uloga Srbije u borbi protiv fašizma.

"Država Srbija treba da preispita svoje odluke i stavove, donete u jednoj političkoj i ideološkoj euforiji restauracije starog društvenog sistema u odnosu na 7. juli, Dan ustanka naroda Srbije", smatra Zečević.

Pre 70 godina, Žikica Jovanović Španac počeo je oružanu borbu pod vođstvom Komunističke partije Jugoslavije, a taj događaj prihvaćen je kasnije kao početak ustanka u Srbiji.

Jovanović je 7. jula 1941. godine u Beloj Crkvi ubio dvojicu pripadnika žandarmerije, Milenka Brakovića i Bogdana Lončara. Sud u Šapcu je, pre tri godine, rehabilitovao žandarme, ocenivši da su ubijeni iz ideološko-političkih razloga.

Dan podele?

Sedam decenija od pucnja Žikice Jovanovića Španaca, pripadnici pripadnici SUBNOR-a traže da se ukinutom prazniku vrati raniji status, dok sledbenici ravnogorskog pokreta smatraju da bi na današnji dan trebalo odati poštu ubijenim žandarmima.

Istoričari upozoravaju na ideološku obojenost praznika. Budući da je Skupština Srbije četnike i partizane proglasila ravnopravnim borcima protiv fašizma, istoričari smatraju da bi trebalo pronaći koji bi bio manje sporan.

Srđan Cvetković iz Instituta za savremenu istoriju ističe da je događaj u Beloj Crkvi bio prihvaćen samo od jednog pokreta, pa je potrebno naći neki drugi datum koji je značajniji, a koji ne izaziva podele.

Mile Bjelajac iz Instituta za noviju istoriju Srbije navodi da je potrebno poštovati i jednu i drugu tradiciju iz 1941. godine.

"Isterivanjem jedne istine nasuprot drugoj, u svakodnevnom životu, nećemo daleko doći", smatra Bjelajac.

Odluku o oružanom otporu protiv nemačkog okupatora, Politbiro centralnog komiteta KPJ doneo je u Beogradu 4. jula. Simpatizeri četničkog pokreta, međutim, navode da je još 13. maja 1941. general Draža Mihailović sa Ravne gore poveo ustanak protiv okupatora.

Pojedini istoričari smatraju da bi dan ustanka trebalo da bude 28. septembar, jer je toga dana 1941. godine oslobođen Gornji Milanovac, prvi grad u okupiranoj Srbiji koji su zajedno oslobodili četnici i partizani.