Gramofonija

Počevši od 1971. godine, kada je Elektronski studio Trećeg programa osnovan, na vinilu su objavljene samo dve kompilacije sa delima koja su u njemu realizovana. Prva od njih, koju ćete čuti u ovoj emisiji, sadrži četiri kompozicije autora različitih umetničkih prosedea, koji su, saglasno svojim poetikama, ali sa srodnim umetničkim intencijama, istraživali mogućnosti studija. Naročito je značajno da je objavljivanje ove ploče usledilo nakon nepune decenije aktivnosti na području elektronske muzike, što svedoči o posvećenosti stvaralaca, ali i o zainteresovanosti javnosti za ovaj vid muzičke delatnosti.

Dela koja ćete slušati realizovana su na sintisajzeru Sinti 100 sa serijskim brojem 3, u to vreme jednim od najsavršenijih uređaja te vrste. Serijsku proizvodnju ovog uređaja je prema zamislima Pinjona i Radovanovića započeo britanski I em es. Sinti 100, pored standardnih parametričkih kontrolora, sadrži i 8 oscilatora, te digitalni sekvencer, rani primer realizacije ovog uređaja u digitalnoj tehnologiji.

Ploču otvaraju dela osnivača studija. Elektra Vladana Radovanovića iz 1974. godine je ostvarenje u kome je autor nastojao da generisanom zvučnom građom ostvari iluziju sinteze elektronskih i konkretnih zvukova. Potpuna kontrola zvučnih parametara je omogućila stvaraocu da istražuje do tada nedovoljno zastupljene komponente muzičkog izraza, kao što je zvučna ovojnica. Ovo interesovanje za skrajnute parametre naročito dolazi do izražaja u segmentima redukovane aktivnosti tonske visine, koji su česti i u ostvarenju Hardver Performans Pola Pinjona, iz 1972. godine. Formalna koherencija njegovog trostavačnog dela se zasniva na tematičnosti tembra, ovojnice, ritma, tempa i stepena stohastičnosti, nasuprot tradicionalnoj melodijskoj tematičnosti.

Osmokanalni zapisi na ovoj ploči jesu jedni od najbolje profilisanih snimaka koje je PGP RTB otisnuo na svoje nosače zvuka. Naročita pažnja je posvećena svakom frekvencijskom opsegu budući da to tonski materijal zahteva. To se, takođe, uočava i u Sonati Natka Devčića nastaloj 1973. godine i kompoziciji Duboki do Josipa Kalčića, koje, u izvesnom smislu, očituju ideje iz ostvarenja Radovanovića i Pinjona - Sonata, kao ideja instrumentalne kompozicije uopšte, jeste pandan Hardver performansu, dok je Duboki do zasnovan na ideji simulacije sinteze zvukova prirode i muzičkih elemenata, na kojoj se temelji i Elektra. Ova posvećenost tehnološkom aspektu elektroakustičke muzike zapravo je u skladu sa modernističkom idejom strukturne koherencije dela, koja u osnovi podrazumeva sistemsku artikulaciju medija, te računa sa njenim estetičkim efektom.

Urednik emisije Milan Milojković.