Vladislav Aksenov: Crvena žena dolazi – ženske pobune u godinama Prvog svetkog rata (2)

U tekstu se analizira fenomen ženskih pobuna u vreme Prvog svetskog rata, i to u društveno-političkom i kulturnom kontekstu. Ruski istoričar, Vladislav Aksenov se fokusira na rađanje slike „crvene žene” početkom 20. veka, koju su savremenici smatrali simbolom revolucionarnog elementa, a kao okosnica služi poznato delo umetnika Filipa Maljavina „Vihor”. U godinama Prvog svetskog rata, u ovom elementu su se ispoljavale arhaizacija svesti i visoka uloga glasina kao faktora protestnih aktivnosti, jačanje ksenofobije i s tim povezanih etničkih stereotipa, kao i akumuliranje mržnje prema lokalnim predstavnicima vlasti. Nasilje seljanki koje se širilo izvan granica ruralnih sredina, pretvaralo je gradove u prostore emocionalnih, kulturnih, socio-političkih konflikata i na neki način je „dekultivisalo” moderan grad. Međutim, ženski pokret se ne može objasniti samo ekonomskim faktorima ratnog vremena, već se u njemu ispoljavao konflikt oko društvenih uloga, sukob tradicionalnog i modernog statusa žene.

Navodeći odlomak iz jedne od kritika Maljavinove izložbe iz 1916. godine: „Crvena žena dolazi. Izgleda da će zgromiti u prah i pepeo sve što joj se nađe na putu. Zvuči ova slika, kao da su na njoj vizuelni utisci pomešani sa zvučnim… Strašne žene… Nije ni čudo što im se Maljavin stalno vraća. On je u njima osetio Rusiju”, Vladislav Aksenov piše: „Predosećaj umetnika i kritičara je bio opravdan. Ruska revolucija 1917. godine počela je ženskom pobunom – petrogradske proleterke su na Dan žena-radnica, 23. februara (8. marta, po novom kalendaru), izašle na ulice grada i tražile hleb i kraj rata, povlačeći za sobom i muške radnike, a potom studente, vojnike, predstavnike inteligencije i obično stanovništvo. Karakteristično je da savremenici u ovim neredima nisu odmah prepoznali početak revolucije – vladao je stereotip o obaveznom organizovanom i svrsishodnom karakteru revolucionarnih akcija, a takođe i potcenjivanje ženskog bunta. Opravdano je verovati da je upravo učešće žena povećalo šanse za pobedu u Februarskoj revoluciji, zato što su konjička policija i kozaci koji su poslati da uguše pobunu, u početku stvarno bili suzdržaniji prema ženama, doživljavajući ih kao supruge i majke vojnika koji prolivaju krv na frontu, a zatim su i potpuno prešli na stranu pobunjenog naroda”.

Čitao Aleksandar Božović.
Preveli s ruskog Tanja Mijović i Danilo Barjaktarević.
Urednice Olivera Nušić i Tanja Mijović.