Mark-Antoan Šarpentje: Medeja

Medeja je premijerno postavljena u Pariskoj operi 4. decembra 1693, kada je Šarpentje već napunio pedeset godina. Libreto Tome Korneja je adaptacija mita o grčkoj čarobnici i Jasonovoj supruzi, u kojoj pronalazimo elemente Euripidove i Senekine tragedije, kao i ponekih pozajmica od sopstvenog brata Pjera Korneja. Glavni zaplet je Jasonovo neverstvo, ali i njegovo izdajstvo koje dovode do toga da Medeja biva proterana iz Korinta bez dece. Medeja, zato smišlja strašnu osvetu, koja pored sopstvene dece zahvata i većinu glavnih likova, osim Jasona. Po premijeri, opera se nije dugo zadržala na repertoaru, što je posledica, po svedočenjima savremenika, „zavere neukih i zavidnih”, ali i ponašanja muzičara u orkestru koji su bili nemarni, čak i zlonamerni. Naime, iako je formalno ova opera u potpunosti saglasna sa strukturkom lirske tragedije kakvom ju je uspostavio Žan-Batist Lili, njen muzički sadržaj je bio iznenađujući, drugačiji, pre svega na nivou harmonskog jezika. Posebno u deonicama same Medeje, Šarpentje iznosi na videlo punu dramsku moć disonance i njenog zvučnog spektra, koji je za nas danas, uzbudljiv i moderan, dok je za tadašnji auditorijum bio neslušljiv. Ovo posebno dolazi do izražaja u poslednja dva čina, kada Medeja oslobađa svoje natprirodne moći i transformiše se u demonsko biće žedno osvete. I danas, toliko vekova kasnije, Medejine reči „Sada sam Medeja”, pre nego što započne svoj pohod na sve koji su joj učinili krivo, pleni svojim dramskim intenzitetom i snagom.

Šarpentje se, inače, prvi put susreo sa operskim tretmanom mita o Medeji, kada je tokom svog boravka u Italiji, prisustvovao tada revolucionarnoj operi Jason koju je 1649. godine predstavio publici Frančesko Kavali. Bio je impresioniran scenom u kojoj Medeja uz pomoć svojih okultnih moći priziva strašne sile, koja je inspirisala nastanak barem tri slične scene u delima francuskog autora. Šarpentje je morao da sačeka više godina pre nego što je dobio priliku da napiše opersko delo na ovu temu. U stvari, morao je da sečka Lilijevu smrt 1687. godine, koji je do tada imao apsolutni monopol nad operskom produkcijom u Francuskoj, ne bi li, kao i drugi kompozitori, dobio priliku da piše za novoustanovljenu Parisku operu. Pre Lilijeve smrti, Šarpentje se okušao u pisanju muzičko-scenskih dela ili kroz saradnju sa Molijerom i njegovom trupom ili za potrebe privatnih izvođenja u okrilju aristokratskih salona ili obrazovnih insitucija.

Danas se Medeja smatra najznačajnijom operom izvedenom u ovoj instituciji u dekadi posle Lilijeve smrti. Šarpentjeova partitura je svojevrstan kompendijum instrumentalnih i vokalnih oblika muzike njegovog doba, a detalji posvećeni instrumentaciji, tempu i dinamici mogu poslužiti kao vodič za orkestraciju XVII veka.

Urednica Ksenija Stevanović