Milan Ćirković: Katastrofizam – Gradualizam: jedna viševekovna debata

Platonov dijalog Timaj sadrži jednu od najstarijih racionalnih diskusija onoga što se danas naziva globalnim katastrofičkim rizicima. Iako je ova tema bila na periferiji filozofskog i kulturnog diskursa u vekovima koji su usledili, tek je u periodu originalne epohe Prosvetiteljstva, u 18. veku pitanje da li je istorija Zemlje, života na njoj, pa i ljudske vrste, bila dominantno uobličena sporim i postepenim promenama (gradualizam) ili dramatičnim, naglim preokretima sa često pogubnim posledicama (katastrofizam) došla u žižu studija u nastajućim istorijskim naukama.

U Radijskom predavanju Trećeg programa Milan Ćirković će ukratko razmotriti istorijske plime i oseke, kao i transformacije ovih doktrina, sa posebnim naglaskom na ono što se u naukama o Zemlji i astrobiologiji dešavalo od osamdesetih godina prošlog veka, kao i na otkrića tzv. iridijumske anomalije na granici geoloških perioda krede i tercijara (danas paleogen), u jednoj od najdramatičnijih epizoda masovnog izumiranja živih vrsta na planeti. Ovo otkriće, po Ćirkovićevom mišljenju, dovelo je do ponovnog uspona katastrofizma – ponekad okarakterisanog kao neokatastrofizam – koji je i dalje u toku, mada danas često inkorporiran u širu evolucionu sintezu.

Milan M. Ćirković je naučni savetnik Astronomske opservatorije u Beogradu i istraživački saradnik Instituta za budućnost čovečanstva pri Filozofskom fakultetu Univerziteta u Oksfordu (UK). Odbranio je doktorat iz fizike na Državnom univerzitetu Njujorka u Stoni Bruku (SAD) 2000. godine, gde je prethodno magistrirao iz geo-nauka 1995. godine. Njegovi glavni istraživački interesi su u oblastima astrobiologije (kvantifikacija nastanjivosti, Galaktička nastanjiva zona, SETI studije), istorije i filozofije nauke (antropička načela, bioetika rizika, nauka u totalitarizmu), i analize rizika (globalni katastrofički rizici, selekcioni efekti). Ko-urednik je antologije Global Catastrophic Risks (Oxford University Press, Oxford, 2008), koja je izuzetno pozitivno ocenjena i predstavljena u brojnim svetskim naučnim glasilima. Objavio je do sada četiri monografije (najnovija je The Great Silence: The Science and Philosophy of Fermi's Paradox, Oxford University Press, Oxford, 2018) i oko dvrsta naučnih, stručnih i preglednih radova u istraživačkim časopisima i zbornicima, kao i preko trista pedeset eseja, popularno-naučnih i novinskih tekstova. Preveo je na srpski više knjiga, uključujući naslove Ričarda Fajnmena, ser Rodžera Penrouza i Pola Dejvisa.

Urednica: Olivera Nušić