Teodor Adorno: Tomasov metod (3)

U junu 1944. godine, u San Francisku je u organizaciji Američkog jevrejskog komiteta održan simpozijum o antisemitizmu, na kojem je Teodor Adorno predstavio rezultate svoje analize radijskih nastupa Martina Lutera Tomasa, kalifornijskog propovednika iz tridesetih godina XX veka i osnivača jedne od najpoznatijih profašističkih verskih organizacija na zapadnoj obali SAD. U svojoj analizi transkripata Tomasovih radijskih obraćanja svojim sledbenicima, a još više potencijalnim sledbenicima, Adorno razotkriva tipična retorička sredstva, odnosno psihološke tehnike ubeđivanja koje demagoški koriste anti-demokratski propagandisti i agitatori. Njihove glavne karakteristike su, prema Adornovom mišljenju, sklonost ka personalizaciji i sentimentalizaciji, kao i nastojanje da steknu autoritet priznavanjem vlastite slabosti, uz istovremeno naglašavanje svog statusa kao jednog od „izabranih”.

Ispitivanje metoda koje je Tomas koristio u obraćanjima svojoj publici, pored ličnog elementa, koji je analiziran u prvom delu knjige, važno je ne samo zbog toga što su njegovi metodi zajednički različitim fašističkim agitatorima čije se doktrine, zapravo, značajno razlikuju, već i iz konkretnijeg razloga. Naime, prema Adornovom mišljenju: „kod Tomasa, kao i kod većine njemu sličnih, metod, ’kako’, važniji je od sadržaja, od ’šta’. Njegov stvarni interes je manipulacija ljudima, njihova transformacija u pristalice njegove organizacije, i sve je, u krajnjoj liniji, podređeno toj svrsi. Specifične ideje i postulati služe samo kao mamac i imaju veoma malu objektivnu težinu. Delom, on je previše oprezan da bi otkrio svoje prave ciljeve, a delom pretpostavlja, verovatno ispravno, da publika mnogo bolje razume šta on zapravo zagovara...”

Prevod s engleskog jezika: Aleksa Golijanin
Tekst čita: Aleksandar Božović
Urednik: Predrag Šarčević