Majstori baroka – Đovani Batista Vitali

Đovani Batista Vitali, italijanski kompozitor, violončelista i pevač, rođen 1632. godine u Bolonji, začetnik je kasnije uvažene muzičke porodice Vitali. Muziku je učio kod Mauricija Kacatija, kapelmajstora u crkvi San Petronio u rodnom gradu, čijem se orkestru kao violončelista, Vitali, potom, pridružio 1658. godine. Vitali je bio jedan od osnivača Akademije Filarmonike – Filharmonijske akademije u svom rodnom gradu, koja je vremenom postala jedna od najvažnijih i najprestižnijih muzičkih ustanova u Evropi. Zapisi koji su sačuvani navode da je 1673. godine dobio nameštenje kapelmajstora crkve San Rozario u Bolonji, ali da ga je put već naredne godine odveo u Modenu, na dvor porodice Este. Ovde je imenovan najpre za zamenika, a potom 1684. godine za glavnog dvorskog kapelmajstora. Ipak, dve godine kasnije na ovu poziciju došao je kompozitor Antonio Đanetini, a Vitali se vratio na mesto zamenika – dužnosti na kojoj je ostao do kraja svog života, 1692. godine. Pored svojih obaveza na dvoru, iz dostupnih dokumenata se navodi da je bio aktivan i kao član Akademije dei Disonanti, ali i da je bio zaslužan za ustanovljavanje muzičkog izdavaštva u Modeni. 

Stvaralaštvo ovog baroknog majstora pretežno je posvećen instrumentalnoj kamernoj muzici, te se smatra da je svojim ostvarenjima doprineo uspostavljanju i razvoju forme barokne trio sonate. Njegova dela u ovom žanru umnogome su kasnije uticala na kamerna dela kompozitora kao što su Henri Persl i Arkanđelo Koreli. U ranim instrumentalnim ostvarenjima, u koje spadaju i sonate iz opusa 2 koje emitujemo u emisiji, Vitali je pisao u okvirima sonate da kijeza, sa izrazitom fleksibilnošću sa kojom je potom eksperimentisao. Te karakteristike se uočavaju kroz raznolike načine na koje uspostavlja sled stavova, te pojavu trostavačnih cilusa. U njima stvara sledeću sekvencu – brzi fugirani stav, zatim brzi stav sa ritmovima u trodelnom metru, i potom lagani homofoni stav. Ove segemnte je dalje harmonski povezivao, dodavao je plesne ritmove, a sa tematskim materijalom radio na razne načine – skraćivao ga je, fragmentirao, ali i koristio se varijacionim principom, doprinoseći stilskoj i dramskoj raznolikosti muzike. 

Autorka: Saša Tošković