Opere – Nikolaj Rimski-Korsakov: Sadko

Glavne uloge tumače: Vladimir Galuzin kao Sadko, Marijana Tarasova kao Ljubava i Valentina Cidipova kao Volhova. Sergej Aleksaškin je bio Morski car, dok je Nikolaj Putilin izvodio duh Hrišćanskog hodočasnika. Vikinški gost je bio Bulat Minžilkijev, Indijskog gosta je tumačio Gegam Grigorjan, dok je Venecijanski gost bio Aleksandar Gergalov. starešine novgorodskih trgovaca Fomu Nazariča i Luku Zinoviča tumačili su Jevgenij Boicov i Genadij Bezubenkov. Guslar Nežata je bila Larisa Đadkova, skromaha Dudu izvodio je Vladimir Agnovenko, a njegov pratilac Sopelj je bio Nikolaj Gasiev.

Sadko je bio istorijska figura, imućni član trgovačke gilde starog Novgoroda, koji je 1167. godine upisan u hronike kao ktitor Crkve Svetih mučenika Borisa i Gleba u ovom gradu. On je postao jedan od legendarih junaka novgorodskog ciklusa epskih pesama takozvanih biljina, koje su folkloristi beležili tokom XVIII i XIX veka. U većini ovih epova, Sadko svoje avanture započinje kao skromni guslar koji zabavlja plemiće biljinama uz pratnju svog psaltira. Potom u želji da napreduje u životu ulazi u takmičenje sa naslednim trgovcima Novgoroda, zbog čega biva proteran. Ali, on uspeva da očara Morskog cara svojim sviranjem, dobijajući na poklon zlatnu ribicu i ruku kraljeve ćerke. Prema američkom muzikologu Ričardu Taruskinu, jedan od načina da sagledamo priču o ovom slovenskom Orfeju, jeste i kao anticipaciju kapitalističkog trgovačkog duha, te je zanimljivo da je premijera opere upriličena u privatnoj operi trgovca Save Mamontova, prebogatog tajkuna i velikog mecene, Carske Rusije, koji je svoje bogatstvo dugovao poslovima sa železnicom.

U biljinama o Sadku, pronalazimo zanimljivu metaforu o sukobu između hrišćanstva i stare, slovenske, panteističke religije oličene u liku pustinjaka, odnosno Svetog Nikole Možajskog koji privodi kraju Sadkov boravak u Morskom kraljevstvu i šalje ga nazad u Novgorod sa njegovom nevestom, koja čudotvorno daruje gradu izlazak na more. 

Imajući u vidu da je Sadko muzičar, a da se u pričama sučeljavaju realni i fantastični svetovi, ovaj siže je prizivao operski tretman, na šta je ukazivao još i istoričar Nikolaj Kostomarov 1861. godine. Prvu realizaciju ove ideje je načinio muzički novinar Nikola Findejzen koji je napisao osnovni scenario 1894. godine i poslao ga Rimskom-Korsakovu, čija je simfonijska poema Sadko već decenijama bila sastavni deo koncerata u Rusiji. Kompozitor će inkorporirati najkarakterističnije delove orkestarske kompozicije u operu, pre svega upečatljivi početak sa evokacijom mirnih morskih talasa koji će postati lajtmotiv pete scene i tema briljantnog finala. Posle Findejzena nekoliko je libretista, pored samog Korsakova, radilo na predlošku – između ostalih Nikolaj Stasov, kao i Vladimir Belski koji je stvorio lik Sadkove zakonite, ljudske, supruge Ljubave. 

I pored toga što je Boris Afanasjev dao sud da se radi o delu koje je „vrhunac umeća Rimskog-Korsakova", ova opera se retko izvodi izvan granica Rusije, gde se redovno nalazi na repertoarima operskih kuća. Za slušaoce u ovoj zemlji ona sadrži veliki broj „hit numera", kao što su Pesma Vikinškog gosta i takozvana Indijska pesma koja se često izvodi na koncertima popularne klasike. Zanimljivo je napomenuti da su obe ove numere parafraze poznatih delova opera Aleksandra Serova – Rogneda i Judita – što se može tumačiti kao svojevrsni omaž starijem kompozitoru. 

U formalnom smislu Rimski-Korsakov zadržava epizodični karakter epske pesme stvarajući sled od sedam slika koje mogu da se organizuju u tri ili pet činova, u zavisnosti od scensko-režijske koncepcije. Ovo su vrlo koloritne i raznovrsne scene, koje u pravom smislu te reči dočaravaju pripovednu atmosferu biljine ispunjene narativnim solističkim nastupima i bajkovitim elementima. Rimski-Korskov čak Sadkove rečitative modeluje na osnovu zapisa narodnog pevača iz Karelije Leontija Bogdanova, koga je etnograf Pavel Ribnikov zabeležio 1862. godine kako izvodi pesmu Sadko, bogati trgovac.

Urednica Ksenija Stevanović