Muzika XX veka

Kurt Vajl je bio nemački kompozitor i američki državljanin, što na pravi način sumira njegovu životnu putanju. Najpoznatiji kao saradnik Bertolta Brehta, Vajl je bio jedan od izuzetnih kompozitora prve polovine XX veka, koji su svoju zrelost dosegli u godinama posle završetka Prvog svetskog rata. Bio je, uz Brehta, ključna figura u razvoju muzičkog teatra. Ovu karijeru je nastavio i posle preseljanja u Ameriku, na brodvejskim daskama, gde je svoje iskustvo nemačkog avangardnog pozorišta pretočio u pitkiji vokabular američkog mjuzikla.

Vajl je inače u Sjedinjene Američke Države emigrirao zbog svog jevrejskog porekla i sve veće političke i rasne opresije po dolasku nacista na vlast. Primarna muzička znanja dobio je od oca koji je bio kantor i kompozitor religiozne muzike, ali i redovni posetilac opere. Vajl je počeo da pokazuje interesovanje za muziku u adolescentskim godinama, kada je započeo saradnju sa Albertom Bingom, pomoćnim dirigentom Dvorskog pozorišta u Desau. Godine 1918. na Bingovu sugestiju, Vajl se upisao na Berlinsku muzičku akademiju gde je studirao kompoziciju kod Humperdinka. Ipak, atmosfera na akademiji mu je bila konzervativna i neinspirativna, te je sledeće godine počeo da pohađa privatne časove kod Arnolda Šenberga u Beču. Finansijska situacija ga je naterala da se vrati nazad u rodni Desau, gde je pomagao Bingu i Knapertsbušu, a potom se zaposlio kod male pozorišne trupe u gradu Lidenšajdu. Kada je čuo da Feručo Buzoni počinje da drži časove kompozicije na berlinskoj Akademiji umetnosti, usudio se da se prijavi i bio je primljen kao najmlađi student. Buzoni je imao posebno poštovanje prema Vajlovom muzičkom daru. Ispravio je neke njegove tehničke nedostatke i karijera mladog autora, koji je tada tek napunio 22 godine, je započela. Posle završetka trogodišnjeg kursa, Buzoni je preporučio Vajla poznatom izdavaču Univerzal iz Beča koji će publikovati njegova dela u narednih deset godina. Posle 1924. godine, odnosno posle premijere opere Protagonist koju je Vajl ostvario zajedno sa ekspresionističkim dramatičarem Georgom Kajzerom, za mladog autora se otvara novi svet uspeha na polju muzičkog pozorišta. Povezuje se sa Bertoltom Berhtom, sa kojim ostvaruje jedno od svojih najznačajnijih dela - Uspon i pad grada Mahagonija. Iako saradnja sa Brehtom nije bila duga, bila je jedna od najdalekosežnijih u istoriji XX veka. Godine 1928. oni su u Berlinu predstavili svoju Operu za tri groša, u kojoj je ulogu Dženi pevala buduća Vajlova supruga i saradnica Lote Lenja. Saradnja sa Brehtom je oko 1930. godine prekinuta i na kratko je obnovljena 1933. godine sa delom Sedam smrtnih grehova koje nije imalo većeg uspeha. Posle pogoršanja situacije u Nemačkoj, u kojoj je bio progonjen i zbog jevrejskog porekla i zbog levičarskog opredeljenja, i posle neuspešnog pokušaja da se uspostavi u Francuskoj, Vajl je zajedno sa suprugom otišao u Njujork. Tamo je pre svega sarađivao sa Grup Teatrom, a kasnije i sa drugim levičarskim pozorištima i Of Brodvej produkcijama, zajedno sa Lengstonom Hjuzom, Ogdenom Nešom, Maksvelom Adnersonom i drugima. Njegov prvi veliki hit biće pesma September Song iz komada Knickerbrocjer Holiday. Uspesi su se nizali i početkom četrdesetih, ali je posle Drugog svetskog rata imao manje uspeha na Brodveju, iako je nastavio da radi i stvara do smrti 1950. godine.

Urednica Ksenija Stevanović